اگر بعضی ار مفسران معناهایی را برای بعضی حروف مقطعه ذکر کرده اند، حدس و گمان است، وگرنه به طور قطع نمی توان گفت که حتماً معنای مثلاً آیة یکم سورة ق، قدّوس و بعضی دیگر از اسمای خداوند باشد.
حروف مقطّعه در قرآن زیاد می باشد که هیچ کدام معنای درست و دقیقی ندارد. چرا همة‌حروف مقطعه را ترجمه نمی کنند؟
این حروف رموزی هستند بین خدا و پیامبر بزرگوارش. رموزی که از ما پنهان شده و فهم ما راهی برای درک آن ها ندارد، مگر به همین مقدار که حدس بزنیم بین این حروف و مضامینی که در سوره ها آمده، ارتباط هست.[1]
اگر بعضی ار مفسران معناهایی را برای بعضی حروف مقطعه ذکر کرده اند، حدس و گمان است، وگرنه به طور قطع نمی توان گفت که حتماً معنای مثلاً آیة یکم سورة ق، قدّوس و بعضی دیگر از اسمای خداوند باشد.
مفسران بزرگ در تفسیر حروف مقطّعه اختلاف کرده اند، که مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان یازده قول را به نقل از تفسیر مجمع البیان نقل می فرماید:
1- حروف مقطّعه از متشابهات قرآن بوده که خدای سبحان علم آن را به خود اختصاص داده، چنان که در ذیل آیة هفتم آل عمران به آن اشاره فرموده است.
2- هر یک از این حروف نام سوره ای است که در آغاز آن سوره قرار دارد.
3- اسمایی هستند برای مجموع قرآن.
4- بر اسمای خدا دلالت دارند. حروفی که از اسمای خدا گرفته شده، طرز گرفته شدنش مختلف است؛ بعضی حروف از اوّل نام خدا گرفته شده، مانند کاف که کافی است، و بعضی از اخر گرفته شده، مانند میم که از علم گرفته شده است.
5- این حروف اسمایی از خدا است، امّا مقطّعه و بریده، که اگر از مردم کسی بتواند آن ها را آن طور که باید، ترکیب کند، به اسم اعطم خدا دست یافته است. این معنا از روایات استفاده می شود، لکن ما قادر بر ترکیب آن ها نیستیم.
6- سوگند هایی است که خدا خورده است بر این که قرآن کلام او است.
7- اشاراتی است به نعمت های خدا و بلاهای او و مدّت زندگی اقوام و اجل شان.
8- مراد به حروف مقطعه این است که امت اسلام تا آخر دهر باقی می ماند منقرض نمی شود.
9- خواسته است بفرماید: این قرآن از الفبا ترکیب شده است.
10- به منظور ساکتکردن کفار در ابتدای سوره ها قرار گرفته است، چون مشکران به یکدیگر سفارش می کردند مبادا به قرآن گوش دهید، و هر جا کسی قرآن می خواند، سر و صدا بلند کنید تا صوت قرآن در بین صوت ها گم شود. بسا می شد کف می زدند و صداهای دسته جمعی در می آوردند، تا رسول خدا(ص) را در خواندن ان دچار اشتباه سازند. به همین جهت خدا این حروف را نازل فرمود تا کفار را ساکت کند و با گوش دادن و فکر کردن دربارة آن، آن ها را از جار و جنجال باز دارد، در نتیجه صدای قرآن به گوش کفار رسد.
11- از قبیل شمردن حروف القبا می باشد که می خواهد بفهماند: قرآنی که تمامی شما مردم عرب را از آوردن مثلش عاجز کرده،از جنس حروفی است که روزمره با آن گفتگو می کنید و در خطبه ها و کلمات خود به کار می بندید. در نهایت از این که نمی توانید مثل قرآن را بیاورید، بفهمید که این کلام از ناحیة خدا است. اگر در چند جا و چند سوره این حروف تکرار شده،برای این است که همه جا محکمب برهان خود را به رخ کفار بکشد.
حال با این اختلاف در تفسیر حروف مقطعه خواهید دانست نمی توان معانی و ترجمة قطعی و دقیقی را برای آنان قائل شد. حروف مقطعه در ابتدای 29 سوره آمده است و این از مختصّات قرآن می باشد که در هیچ کتاب آسمانی دیگر دیده نمی شود.[2]
--------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1] ترجمة تفسیر المیزان، ج 18، ص 10.
[2] ترجمة تفسیر المیزان، ج 18، ص 5 - 9؛ بهاء الدین خرمشاهی، دانش نامة‌قرآن، ج اول، ص 925 -926؛ با اقتباس و تلخیص.
برگرفته از مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی