غرایز حیوانی در انسان چه ضرورتی دارد؟

10:48 - 1400/03/23

موجودى که تمایلات حیوانى ندارد، نمى‏ تواند موجودى "انتخابگر" باشد و مقام "خلیفةاللهى" را به خود اختصاص دهد، بلکه فرشته‏اى خواهد شد که چون ابزار لازم و شرایط کافى براى "خلیفةاللَّه" شدن را نداشتند،

موجودى که فاقد بُعد حیوانى و غرایز نفسانى باشد، تمثّل و تجسّمى جز فرشته نخواهد داشت. به بیان دیگر: موجودى که تمایلات حیوانى ندارد، نمى‏تواند موجودى "انتخابگر" باشد و مقام "خلیفةاللهى" را به خود اختصاص دهد، بلکه فرشته‏اى خواهد شد که چون ابزار لازم و شرایط کافى براى "خلیفةاللَّه" شدن را نداشتند، با وجود آنان، خداوند نداى "انى جاعل فى الارض خلیفة"(1) را سرمى‏دهد.
توضیح: تفاوت انسان کامل با فرشتگان در این است که ملائکه به قدر ظرفیت خود از موهبت هستى برخوردار شده و کمالات ممکن را بالفعل از خداوند دریافت نموده‏اند و بر حسب آیه "و ما منّا الا له مقام معلوم"(2) تغییر و تکامل و تنزل در آنان نیست، چون علت تغییر که "تضاد یا تزاحم" عوامل کُنش زاى درونى است، در آنان وجود ندارد، برخلاف انسان که از یک سو "عقل و روح ملکوتى" در او هست و او را از درون به سمت گرایش‏هاى عالى انسانى سوق مى‏دهد و از سویى دیگر نفس و غریزه یا بُعد حیوانى در او وجود دارد که او را به سوى تمایلات پست حیوانى و فعالیت‏هاى غریزى مى‏کشاند.
در کش و قوس این کُنش‏هاى دوگانه درونى است که انسان با قدرت انتخابگرى تمایز خویش را از حیوانات و فرشتگان بروز مى‏دهد و راه "رشد و کمال"(3) را بر مى‏گزیند و از ظلمات حیوانیت و انسانیت به "نور" وارد مى‏شود: "اللَّه ولىّ الذین آمنوا یخرجهم من الظلمات الى النور"(4) و یا راه ضلالت را انتخاب نمایند.
پس وجود انگیزه‏هاى متضاد با هدف نهایى انسان ضرورت دارد تا زمینه انتخاب فراهم گردد. اگر تنها یک گونه انگیزه و تمایل در انسان وجود داشت، دیگر انتخاب معنا نداشت. پس اگر غرایز مستقیماً در رسیدن به کمال نقش ندارند، اما از آن رو که زمینه انتخاب را فراهم مى‏آورند، غیر مستقیم در دست‏یابى به کمال نقش دارند.
نکته دیگر: خداوند غرایز و تمایلات حیوانى را در انسان قرار داده تا از این طریق نوع انسانى حفظ شود، مثلاً غریزه تغذیه براى حفظ وجود فرد، غریزه جنسى براى بقاى نسل، غریزه غضب براى مصون ماندن از خطر و مقابله با دشمن است "غریزه مشترک بین انسان و حیوان، حاکى از نوعى اشتراک و همسانى در ساختمان بدن آن دو است".(5)
------------------------------------------------------------------------------------------------------------
پى‏نوشت‏ها:
1 - بقره (2) آیه 30.
2 - صافات (37) آیه 164.
3 - بقره (2) آیه 256.
4 - بقره (2) آیه 256.
5 - محمد تقى مصباح یزدى به سوى خودسازى، ص 40.

برگرفته از مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
4 + 9 =
*****

با عضویت در خبرنامه مطالب ویژه، روزانه به ایمیل شما ارسال خواهد شد.