بسم الله الرحمن الرحیم
بـطـور خـلاصـه مي توان پنج اصل در جهان بيني فوق برشمرد :
اول آنكه هستي مساوي با ماده و ماديات است و چيزي را مي توان موجود دانست كه ياماده و داراي حجم و امتداد سه گانه ( طول و عـرض و ضـخـامـت ) بـاشد و يا از خواص ماده بشمار آيد و به تبع خود ماده , داراي كميت و قابل انقسام باشد . بر اساس همين اصل , وجود خدا بعنوان يك موجود غير مادي و فوق طبيعي , انكار مي گردد .
دوم آنـكـه ماده ازلي و ابدي و ناآفريدني است و احتياج به هيچ علتي ندارد وباصطلاح فلسفي ما , واجب الوجود است .
سوم آنكه براي جهان هدف و علت غائي نمي توان قائل شد , زيرا فاعل باشعور و بااراده اي ندارد كه بتوان هدفي را به او نسبت داد .
چـهـارم آنكه پديده هاي جهان ( نه اصل ماده ) در اثر انتقال ذرات ماده و تاثيرآنها بر يكديگر پديد مـي آيـند و از اينروي مي توان پديده هاي قبلي را نوعي شرط وعلت اعدادي براي پديده هاي بعدي دانست و حداكثر مي توان نوعي فاعليت طبيعي را درميان ماديان پذيرفت . مـثـلا درخـت را فـاعـل طـبـيعي براي ميوه بحساب آورد , ياپديده هاي فيزيكي و شيميايي را به عاملهاي آنها نسبت داد ولي هيچ پديده اي احتياج به فاعل الهي و هستي بخش ندارد . اصل پنجم : اينكه تنها شناختي اعتبار دارد كه برخاسته از تجربه حسي باشد و چون تجارب حسي تنها وجود ماده و ماديات را اثبات مي كند , وجود هيچ چيز ديگري ماوراءماده و ماديات قابل قبول نيست .
پی نوشت:
آموزش عقايد،آیت الله مصباح يزدي حفظه الله
اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم