محمد بن عبدالوهاب آیین خود را با شعار دعوت به توحید و مبارزه با شرک آغاز کرد، ولی برخی از علمای مذاهب اهل‌سنت، متوجه انحرافش شدند و از طرق گوناگون به روشن کردن افکار عمومی پرداختند. به عنوان نمونه: محمد حیات سندی حنفی از اساتید او گفت: «وى گمراه خواهد شد و به دست او، افراد دور از رحمت خدا و شقاوت پیشه به گمراهى كشیده خواهند شد.»
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ با این‌که محمد بن عبدالوهاب آیین خود را با اشعار دعوت به توحید و مبارزه با شرک و مظاهر آن آغاز کرد، ولی خانواده وی، اساتید و علمای مذاهب اهل‌سنت به‌ویژه علمای حنبلی مذهب، متوجه انحراف و بطلان عقاید و آیین محمد بن عبدالوهاب شدند و از راه‌های گوناگون به روشن کردن افکار عمومی پرداختند.
- عبدالوهاب بن سلیمان نجدی حنبلی
عبدالوهاب بن سلیمان، قاضی عیینه و حریمله، پدر محمد بن عبدالوهاب از اولین کسانی است که از افکار انحرافی و کفرآمیز فرزندش آگاه شد و او را سرزنش و نکوهش نمود و مردم را از عقاید باطلش آگاه ساخت.[1]
- محمد حیات بن ابراهیم سندی حنفی
محمد حیات سندی حنفی از اساتید محمد بن عبدالوهاب در مدینه منوره بود و در دوران تلمذ محمد بن عبدالوهاب نزد وی، متوجه انحرافات فکری شاگردش شد و گفت: «سیضل هذا و یضل الله به من أبعده و أشقاه.[2] به زودی وى گمراه خواهد شد و به دست او، افراد دور از رحمت خدا و شقاوت پیشه به گمراهى كشیده خواهند شد.»
- مخالفت علمای مکه مکرمه
الف) در دوران امارت مسعود بن سعید بر مکه، سی تن از شاگردان محمد بن عبدالوهاب برای تبلیغ آیین خود رهسپار مکه مکرمه شدند. اهالی حرمین شریفین در مورد ظهور وهابیت و جنایاتشان در نجد و تأثیر منفی آنان در عرب‌های بادیه‌نشین، مطالبی را شنیده بودند؛ لذا امیر مکه دستور داد مناظره‌ای بین علمای حرمین شریفین و شاگردان محمد بن عبدالوهاب برپا شود. پس از مناظره طرفین، علمای حرمین شریفین عقاید وهابی‌ها را فاسد و کفرآمیز اعلام نمودند و قاضی شرع نیز دستور بازداشت و زندانی شدن آنان را صادر کرد. در نتیجه گروهی از آنان زندانی شدند و عده‌ای دیگر به درعیه گریختند و اجازه انجام اعمال حج به آنان داده نشد.[3]
ب) در دوران امارت احمد بن سعید بر مکه، امیر درعیه بار دیگر گروهی از پیروان آیین وهابیت را به مکه فرستاد، تا اجازه انجام اعمال حج را بگیرند، اما علمای مکه با سؤالاتی که از آنان پرسیدند، دریافتند که آیین آنان چیزی جز زندقه و الحاد نیست و برای بار دوم نیز از آمدن به حج منع شدند.[4]
- محمد بن سلیمان کردی مدنی شافعی
محمد بن سلیمان کردی، استاد محمد بن عبدالوهاب در مدینه منوره بود که در همان دوران، متوجه انحرافات فکری محمد بن عبدالوهاب شده بود.[5] شیخ محمد بن سلیمان در اوج جنایات محمد بن عبدالوهاب و پیروانش، در تقریظ خود بر کتاب «الصواعق الإلهّیة فی الردّ علی الوهابّیة»، نوشته شیخ سلیمان بن عبدالوهاب، با کافر دانستن محمد بن عبدالوهاب، به مخالفت با تفکرات باطل وی پرداخت.[6]
- سلیمان بن عبدالوهاب بن سلیمان حنبلی
شیخ سلیمان بن عبدالوهاب، برادر محمد بن عبدالوهاب، با انتقاد شدید از برادر خود، در بیان افکار باطل برادرش و تاثیرات منفی آن در افکار عمومی آن دوران، معتقد است، محمد بن عبدالوهاب مردم را فریب داده و سخنان خود را در مظاهر به کتاب و سنت منتسب می‌کند، اما برداشت‌های او غلط بوده و به مخالفت علما توجه نمی‌کند. از مطرح کردن سخنان خود در جوامع علمی و نزد علما ابا داشته، مردم را به پیروی از افکارش ملزم نموده، مسلمانان مخالف خود را جاهل دانسته و تکفیر می‌کند و باعث ایجاد تفرقه در جامعه اسلامی می‌شود. شیخ سلیمان بن عبدالوهاب در بیان شخصیت علمی برادرش می‌گوید: وی حتی یک ویژگی از ویژگی‌های مجتهدین را ندارد. وی با انتقاد تند و صریح از تکفیر مسلمانان توسط محمد بن عبدالوهاب و پیروان وی، می‌نویسد: محمد بن عبدالوهاب مسلمانان را به خاطر اموری (زیارت قبور، توسل و تبرک و ...) تکفیر می‌کند که قبل از احمد بن حنبل و در زمان پیشوایان اسلام، در تمامی بلاد اسلامی شایع و رایج بود، اما هیچ‌یک از علما به خاطر این امور، مسلمانان را تکفیر ننمودند و فتوا به ارتداد آنان و دستور جهاد با آنان را ندادند و سرزمین‌های اسلامی را بلاد شرک و کفر ننامیدند. شیخ سلیمان بن عبدالوهاب در پایان، با تردید در سلامت عقلی و روانی برادرش می‌گوید: لازمه سخنان شما این است که تمامی علما، امرا و عموم مسلمانان از زمان احمد بن حنبل به بعد، کافر و مرتد بوده و تنها فرقه نجات یافته، فرقه وهابیت است، فإنّا لله و إنّا إلیه راجعون.[7]
پی‌نوشت:
[1]. الدرر السنیّة فی الردّ علی الوهابیة، زینی دحلان شافعی، ص 29.
[2]. همان.
[3]. همان، ص 29 ـ 30.
[4]. همان.
[5]. همان، ص 29.
[6]. همان، ص 9.
[7]. الصواعق الإلهیّة عی الردّ علی الوهابیة، سلیمان بن عبدالوهاب، المجمع العالمی للمبلغین، ص 15.