خداوند متعال در آیاتش بیان میکند که انسان به هر سمتی رو کند وجه خداوند بدان سمت است و از این جهت کعبه خصوصیتی خاصی ندارد؛ پس دستور به ایستادن به سمت قبله درمحدوده احکام فقهی است.
توجه به قبله بدین جهت بوده که انسان يك موجود مادى است و بايد به سمتی نماز بخواند، دستور داده شده است كه همه به يك جهت نماز بخوانند تا وحدت و هماهنگى در صفوف مسلمانان پيدا شود. و باید توجه داشت که قدیمیترین و مقدسترین پایگاه توحید، کعبه است.[نمونه، ج 1، ص 415] برخی از افراد بیسواد و گمراه اخیرا گفتهاند: ایستادن به سمت قبله، دلیل بر بیاطّلاعی خداوند از کروی بودن زمین تلقّی میکنند و... لذا باید در پاسخ گفت: اولا: نماز خواندن به سمت کعبه دلیل بر این نیست که خداوند مکان یا جهت دارد، زیرا مکان و جهت از مختصات موجودات جسمانی است. دوما: بر اساس آيه شريفه «فَأَيْنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ [بقره/115] به هر سوی رو نماييد وجه خداوند بدان سمت است.» معلوم میشود که از این جهت کعبه خصوصیت خاصی ندارد؛ بنابراین، رو به كعبه بودن برخی احکام مانند نماز و ذبح و ... در محدوده احكام فقهي است.[صهبای حج، ص 266]
در ضمن برخی از آیات و روایات بر کروی بودن زمین نیز دلات دارند، ازجمله این آیه شریفه «فَلا اُقْسِمُ بِرَبِّ الْمَشَارِقِ وَالْمَغارِبِ اِنَّا لَقَادِرُونَ [معارج/40] سوگند به پروردگار مشرقها و مغربها كه ما قادريم» برخی از مفسرین میگویند: این آیه حاکى از تعدّد مشرقها و مغربهاست که لازمه آن کروى بودن زمین است؛ زیرا به طور مسلّم اگر زمین مسطّح و هموار باشد، براى جهان جز یک مشرق و یک مغرب نخواهد بود. و در روایتی از امام صادق(علیه السلام) نیز نقل شده است: «تو باید که مشرق و مغرب منطقه خود را ملاک عمل قرار دهی!»[وسایل الشیعه، ج 1، ص 237] و اینها همه به خاطر کرویّت زمین میباشد.
پينوشت
مكارم شیرازی، ناصر، تفسير نمونه، نشر دار الكتب الاسلاميه، تهران بیتا، 1380ش.
جوادی آملی، عبدالله، صهبای حج، نشر مركز اسراء، قم، 1383ش.
شیخ حر عاملی، وسائل الشيعه، نشر دار الاحياء التراث العربی، بيروت 1412 ق.