روش هاى مقابله با هراس از مرگ خود و مرگ عزيزان چنین است:1- اصلاح نگرش. 2- توجه به زيبايى ها و جلوه هاى زندگى پس از مرگ .3- رضايت به مقدرات الهى.4. توجه به عموميّت مرگ .5- تکرار ياد مرگ.
پرسش: از مرگ عزیزانم می ترسم، لطفا کمکم کنید.
پاسخ: روش هاى مقابله با هراس از مرگ خود و مرگ عزيزان :
1. اصلاح نگرش: مرگ يكى از رخ دادهاى زندگى و از سنتهاى قطعى در نظام آفرينش است به رغم عموميّت اين پديده، مواجهه با مرگ خود يا عزيزان براى بيشتر افراد، بسيار التهابزا است و عوامل متعدد شناختى، عاطفى و رفتارى دارد. مهمترين عاملى كه مرگ را اضطراب آور و التهاب زا كرده، تنفر از نابودى و قطع هميشگي روابط مادي و گرايش به بقا است بنابراين اگر افراد نگرش خود را نسبت به مرگ اصلاح كنند و اين حقيقت را در يابند كه مرگ فنا و نابودى و جدايي نيست، بلكه بقا و استمرار حيات واقعى است؛ اين نگرانى ها و وحشتزدگى ها، برطرف مى شود.از ديدگاه همه اديان الهى - از جمله دين مبين اسلام - مرگ نابودى نيست. قرآن اين تفّكر را كه انسان با مرگ نابود مى شود، به شدت رد مى كند و آن را ناشى از جهل مى داند! قرآن كلمه «توفّى» - كه به معناى «بازستاندن كامل» است - در مورد مرگ به كار مى برد، يعنى، كه انسان علاوه بر اين بعد جسمانى، واقعيت ديگرى دارد كه هنگام مرگ، خداوند اين واقعيت را پس مى گيرد. اعتقاد به اين حقيقت قرآنى، گرايش ذاتى انسان به بقا را در معرض خطر قرار نمى دهد.
2. توجه به زيبايى ها و جلوه هاى زندگى پس از مرگ: انسانها علاقهم ند به زيبايى ها، راحتى ها ، دلبستگى هاى ميان فردى و روابط خانوادگي هستند و فكر مىكنند مرگ بر همه اين امور خوشانيد خط بطلان مى كشد؛ اما آموزه هاى دينى افراد را به اين حقيقت متوجه مى سازد كه زيبايى ها و دلبستگى هاى اين دنيا، قابل مقايسه با جلوه هاى زيباى زندگى بعد از مرگ نيست و زندگى دنيا در برابر حيات اخروى، بسيار محدود و زود گذر است. قرآن در اين باره مى فرمايد: «وَ ما هذِهِ الْحَياةُ الدُّنْيا إِلاَّ لَهْوٌ وَ لَعِبٌ وَ إِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِيَ الْحَيَوانُ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ»عنكبوت (29)، آيه 64 «زندگى دنيا چيزى جز بازى و سرگرمى نيست و زندگى واقعى در سراى ديگر است»
3. رضايت به مقدرات الهى: اين امر باعث مى شود كه فرد هنگام مرگ خود يا مرگ عزيزانش، كمتر دچار برخى تجارب ناخوشايند روانى و بيمار گونه گردد. در فرهنگ غرب، به انسان و آزادى او اصالت داده و در همه جنبه هاى زندگى به او اختيار تام مى دهند و در واقع او را مالك اصل خود مى دانند؛ ولى در ديدگاه اسلام، انسان كامل، بنده خدا و مملوك او است و كمال انسان در بندگى و اطاعت از خداوند است. اين بندگى با احساس محبت نسبت به خداوند همراه است. خداوند نيز هنگامى كه خطابى محبت آميز به انسان ها دارد، آنان را با عنوان «بندگان من» مى خواند و مى فرمايد: «يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ. ارْجِعِي إِلى رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً. فَادْخُلِي فِي عِبادِي. وَ ادْخُلِي جَنَّتِي»فجر (89)، آيات 27 - 30. «اى نفسهاى مطمئن و آرام به سوى پروردگار خويش باز گرديد، در حالى كه خداوند از شما راضى و شما نيز از خداوند راضى هستيد، وارد بندگان من شويد، وارد بهشت من شويد».
اگر اين اعتقاد براى انسان درونى شود، در مقابل مرگ خود يا مرگ عزيزانش حالت تسليم و رضا در پيش مى گيرد و نگرانى از وجودش رخت مى بندند. البته رضايت نسبت به مرگ خود، بدين معنا نيست كه انسان بدون جهت و با دست خود، خويشتن را به كام مرگ بيندازد! قرآن در اين زمينه مى فرمايد: «لا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ»بقره (2)، آيه 195 «خود را با دست خويش به وادى هلاكت نيفكنيد».
تعاليم اسلامى سعى دارد حالت رضا را در انسان تقويت كند. بشارت خداوند به شكيبايانى است كه در هنگام بروز حوادث، ناگوار مى گويد: «ما از آن خدا هستيم و به سوى او باز مىگرديم» بقره (2)، آيه 156 و روايات اسلامى مرگ را رحمتى از جانب خداوند براى بندگان مؤمن مى دانند و مى كوشند كه در افراد نگرش مثبت نسبت به مرگ ايجاد كنند.
4. توجه به عموميّت مرگ :
انسان بايد به اين واقعيت توجه كند كه مرگ يك سنت و قانون قطعى و خلل ناپذير حاكم بر نظام آفرينش است و همه موجودات - به جز خالق يكتا - با چنين پديدهاى مواجه مى شوند؛ چنان كه قرآن در اين باره مى فرمايد:«كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ»آل عمران (3)، آيه 185 «هر نفس طعم مرگ را مى چشد». خود اين فكر موجب تسكين مى شود.
5. ياد مرگ :
در فرهنگ اسلامى توصيه شده كه مسلمانان نبايد از مرگ غافل باشند. پيامبر(صل الله عليه و آله) مى فرمايد: «اكيس الناس من كان اشدّ ذكرأ للموت» بحار الانوار، ج 6، ص 130 «زيركترين مردم كسى است كه بيشتر به ياد مرگ باشد». اين امر باعث مىشود انسان خودش را آماده مرگ كند و براى به دست آوردن اين آمادگى، از محرمات بپرهيزد. وقتى فرد مرگ خود را از قبل تصور و پيش بينى كند، با فراهم آوردن شرايط و فضاى روانى مناسب، خود را آماده مواجهه با آن مى كند و از تنيدگى او كاسته مىشود و با اين پديده سازگارى بهترى خواهد داشت.
با توجه به مطالب فوق، شما ميتوانيد با اصلاح نگاه خود نسبت به مرگ خاصه مرگ عزيزان و تبديل ترس خود به يك ترس معقول بهترين بهره را از آن در مسير ساختن خود ببريد . ترس از اتفاقي كه نيفتاده است و معلوم نيست كي بيفتد بسيار غير معقول است و نوعي وسواس فكري به حساب مي آيد و مي تواند زندگي انسان را مختل كند. همه انسان ها مرگ را مي چشند و اين واقعيتي است انكار ناپذير، ولي ما نبايد با فكرهايي بي اساس و نامعقول، زندگي را به كام خودمان و ديگران تلخ كنيم.
مطالعه كتاب هاي ذيل نيز در اين زمينه مفيد است :
1- پرسمان قرآني معاد- سيدعلي هاشمي -بوستان كتاب قم ، 1386
2- زندگي پس از مرگ-علي اكبر بابائي-ناشر: دانش و ادب - بهمن، 1385
3- فرجام شناسي-محمدرضا كاشفي، رحيم كارگر-دفتر نشر معارف (وابسته به نهاد نمايندگي مقام معظم رهبري در دانشگاهها) - خرداد، 1386.
برگرفته از سایت پرسمان