دعا کردن، به معنای آن نیست که انسان تلاش و کوشش را کنار بگذارد و برای رسیدن به خواسته‌ی خود فقط دست به دعا بردارد، چون در روایات آمده که دعای چنین شخصی مستجاب نمی‌شود.
خداوند متعال، تمام امور این جهان را براساس حکمت خاصی تدبیر کرده و برای هر پدیده و واقعه ای، علت و اسبابی قرارداده است که رسیدن به هر هدف، جز از طریق علل و اسباب آن، ممکن نیست، لذا امام صادق(علیه‌السلام) مىفرمایند: «خداوند کارى را بدون استفاده از اسباب انجام نمی‌دهد.» [کافى، ج1، ص183]
حال که اینگونه است، رابطه میان دعا و تلاش و کوشش انسان، روشن می شود. از آنجا که تحقق امور، فقط مربوط به اراده و تصمیم ما نمی‌شود و مسائل فراوان دیگری در این باره باید دست به دست هم بدهند، لذا با دعا کردن از خداوند که مسبّب الاسباب است می‌خواهیم که دیگر امور را که در اختیار ما نیست، در راه تحقق این خواسته، برای ما فراهم سازد؛ از این رو در روایات ما، بین عمل و اراده انسان و بین دعا کردن، جمع شده است. یعنی از طرفی به ما دستور داده شده است که برای تحقق خواسته‌هایمان دعا کنیم و از طرفی باید برای تحقق آنها تلاش کنیم.
بنابراین دعا کردن به معنای تنبلی و دست از کار کشیدن نیست، چون در روایات ما آمده است: «شخصی که در راه کسب و کار، تلاشی نمی‌کند و از خداوند رزق و روزی می‌خواهد دعایش مستجاب نمی‌شود.» [کافی ، ج5، ص 77]
پی نوشت:
كلينى، محمد بن يعقوب، الكافي، دار الكتب الإسلامية، تهران، 1407 ق، ج1، ص183 و ج5، ص77.