ماهيت زنان در عصر جاهليت

ماهيت زنان در عصر جاهليت چگونه بود. كاملاً توضيح دهيد؟

پاسخ:

عرب در شبه جزيره عربستان، كه منطقه اي گرمسير و خشك بود، سكونت داشتند. اكثر ايشان قبائل چادرنشين، دور از تمدن بودند كه با چپاول و غارتگري زندگي مي كردند.
عرب براي زن هيچ استقلالي در زندگي قائل نبود و حرمت و شرافتي براي او جز حرمت و شرافت خانواده نمي شناخت، زنان را از ارث محروم مي كرد، و تعدد زوجات را مانند يهود بدون هيچ تحديدي جايز مي دانست، و همچنين طلاق را بدون هيچ قيد و شرطي تجويز مي كرد، و دختران را زنده به گور مي نمود و...(1)
در هر حال وضع زنان و دختران در عربستان جاهليت بسيار رقت آور بود، دختران در نظر پدران و زنان در نظر شوهران موجودي ضعيف و بي قيمت و شيئي قابل تملك و معامله بودند، آنها رفتاري كه با دختران خردسال مي كردند، حيثيت و موقعيت زن را بخوبي معلوم مي كند. زيرا اگر مادران تسلط و نفوذي را كه زنان اقوام متمدن بايستي در محيط خانه داشته باشند، مي داشتند، عاطفه و مهر مادري آنها به هيچ روي به پدران اجازه نمي داد، دختران معصوم خود را زنده مدفون كنند. كشتن دختران در زمان جاهليت در عربستان نشان مي دهد كه اختيارات مرد نامحدود و حتي مادر در درون خانه حق هيچ مداخله در امر زندگي نداشت.(2)
البته اين جنايات در كليه خانواده هاي عربستان عموميت نداشته، و بعضي خانواده ها تحت تأثير عوامل ديگري، از اين عمل زشت بركنار بودند. ظاهراً اولين قبيله اي كه به اين جرم مبادرت ورزيد قبيله بني تميم بود.
عموماً سِرّ كشتن دختران ترس از فقر اقتصادي بود، اما اوهام و خرافات هم در ايجاد اين وضع بي علت نبوده، تربيت و پرورش يك دختر جوان و تسليم او به مرد اجنبي به نام شوهر، در نظر اعراب جاهلي با حيثيت و شرف و شجاعت مرد و خانوادة او منافات داشت! در عربستان به ولادت دختر فال بد مي زدند و دختر پيدا كردن را شوم مي دانستند. بيچاره زني كه دختر مي زائيد! معمولاً ولادت دختر را از دوستان و آشنايان مخفي مي داشتند، مردي كه خبر ولادت دخترش را مي شنيد خشمگين مي شد و رنگش از غضب تيره مي شد، از روي خجالت زدگي خود را از مردمان پنهان مي كرد، يا از دختر خود بانهايت بي علاقه گي و بي اعتنايي نگهداري مي كرد.(3)
ناگفته نماند در برخي از خانواده ها براي زنان و بويژه دوشيزگان در امر ازدواج كم و بيش استقلالي پيدا شده و رعايت رضايت و حق انتخاب به زن داده مي شد، و اين امر شبيه عادات اشراف ايران بود، كه در بعضي از اعراب هم نفوذ كرده بود. در هر صورت رفتار عرب با زنان تركيبي از رفتار متمدنين ايران و روم و رفتار اهل توحش و بربريت بود، چون زنان را در حقوق خود مستقل نمي دانستند و به ايشان حق شركت در امور اجتماعي مثل حكومت و جنگ و ازدواج جز در مورد استثنايي نمي دادند.(4)
پس درباره ماهيت زن را در زمان جاهليت مي توان نتيجه گرفت كه:
1. اعراب جاهلي زن را انساني هم افق با حيوان يا انسان ضعيف مي شمردند، كه اگر آزادي در زندگي بدست آورد و از قيد تبعيت آزاد شود از فساد و شرش نمي توان ايمن بود.
2. زن را از پيكره اجتماع خارج دانسته تنها حقي كه براي او قائل بودند اين بود كه او را از شرايط مورد نياز جامعه مي دانستند مانند مسكني كه بايد بدان پناه برد يا مانند اسيري مي شمردند كه بايد از كارش استفاده برد و از مكرش بر حذر بود.
3. زن را از عموم حقوقي كه ممكن بود كه از آنها سود ببرد محروم مي داشتند، مگر به مقداري كه آن هم بازگشت به نفع مرداني مي شد كه بر او قيموميت داشتند.
4. اساس رفتارشان با مرد سالاري بود كه مردان هميشه غالب بودند.

پاورقی:

1. طباطبائي، محمد حسين، مقام زن در اسلام، انتشارات آزادي، ص 3.
2. صدر، حسن، حقوق زن در اسلام، انتشارات جاويدان، ص 59.
3. عقيقي، عبدالله، المراة العربيه في جاهليتها و اسلامها، مصر، انتشارات داراحياء الكتب العربيه، ص 195.
4. طباطبائي، پيشين، ص 4.

منبع:مرکز مطالعات و پاسخگوئی به شبهات حوزه علمیه قم