طبق روایت، تکیه‌گاه مستحکم، قدرت انسان را افزایش می دهد و بهترین و مطمئن ترین تکیه گاه، خداوند است؛ چون دیگر موجودات، همگی نیازمند و محتاج به تکیه گاه هستند و لذا نمی توانند برای دیگران تکیه گاه به حساب بیایند.
توکل، از جمله واژه‌هایی است که با مشتقاتش بیش از 70 بار در قرآن آمده است و احادیث فراوانی پیرامون آن بیان شده است. امام باقر(علیه‌السلام) با توجه به آیه «و مَنْ یتوکّل علی اللّه فهو حَسبُهُ»[طلاق/3] می‌فرمایند: «کسی که بر خدا توکل کند، مغلوب نمی‌گردد و هر که به خدا پناه آورد، شکست نمی‌خورد.»[مستدرک الوسائل، ج 2، ص288]
چون انسان‌ها برای رشد نیازمند تکیه‌گاهی مستحکم هستند و طبق روایات، تکیه‌گاهی بهتر و مطمئن‌تر از پرودگار عالم وجود ندارد، لذا امام کاظم(علیه‌السلام) می‌فرمایند: «هر كس می‌خواهد كه قوی‌ترین مردم باشد، بر خدا توكّل نماید.»[بحارالانوار، ج71، ص143]
اما یکی از برداشت های نادرست از توکل، این است که شخص گمان کند توکل کردن و اعتماد نکردن به اسباب، به معنای ترک تلاش و کوشش برای امور زندگی دنیا یا آخرت است؛ آیت الله مصباح این تصور را اشتباه دانسته و می‌فرماید: «قطعا می‌دانيم که اين‌‌گونه نيست و هيچ پيامبر يا امامی چنين رفتاری نکرده، يا توصيه به چنين رفتاری نداشته است. برعکس، می‌بينيم که پيشوايان ما توصيه‌‌های أکيدی نسبت به کار، فعاليت، تحصيل علم، عبادت، جهاد و... دارند. اگر بدون فعاليت و تنها با گفتن توکل بر خدا همه کارها حل می‌گشت پس اين همه دستور به کارهای سخت و سنگين برای چيست؟ پس قطعا چنين برداشتی از توکل صحيح نيست.»[1391/11/18]
پی نوشت:
نورى، حسين بن محمد تقى، مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسة آل البيت عليهم السلام، قم، 1408 ق، ج 2، ص288.
مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار، ط مؤسسةالوفاء، ج 71، ص 143.
بیانات آیت الله مصباح یزدی، 1391/11/18.