بدعت در چه اموری اتفاق می افتد؟

12:07 - 1396/06/25

بدعت پس از رسول خدا(ص) پديد آمده و درباره آن نصي نرسيده، نه به طور خصوص و نه عموم، از اين رو آنچه در عمومات داخل باشد، بدعت نيست بنابراين بدعت یعنی: «صدور حكم و يا عمل به حكمي به عنوان حكمي شرعي و ديني ، بدون آن كه آن حكم جزو شريعت بوده و يا از كتاب و سنّت، براي وقوع آن حجت و دليلي وجود داشته باشد.

پرسش:  بدعت در چه اموری اتفاق می افتد؟در اصول دین یا در فروع دین؟در کدام میتوان بدعت ایجاد کرد؟

پاسخ: واژه بدعت از ريشه «بدع» به معناي پديد آمدن چيزي است كه سابقه نداشته باشد.(1) طريحي در مجمع البحرين در مورد اين اصطلاح مي‏گويد: «بدعت عبارت است از پديد آوردن چيزي در دين كه در قرآن و سنّت ريشه‏اي ندارد. بدعت را، از آن جهت بدعت مي‏گويند كه چون بدون آن كه صاحب شريعت آن مطلب را گفته باشد، در دين وارد گرديده است و از آن جا كه سابقه‏اي در دين نداشته، آن را بدعت مي‏گويند».
علامه مجلسي مي‏گويد: «بدعت آن است كه چيزي پس از رسول خدا(ص) پديد آمده و درباره آن نصي نرسيده باشد، نه به طور خصوص و نه عموم، از اين رو آنچه در عمومات داخل باشد، بدعت نيست».(2)
بنابراين بدعت عبارت است از: «صدور حكم و يا عمل به حكمي به عنوان حكمي شرعي و ديني ، بدون آن كه آن حكم جزو شريعت بوده و يا از كتاب و سنّت، براي وقوع آن حجت و دليلي وجود داشته باشد».(3)
بنابراين مراد از بدعت، هر امر جديدي نيست، چرا كه هر چيز جديدي باطل و حرام نيست بلكه بدعت مشمول مواردي است كه از جانب شرع نهي شده و يا دليلي - خواه به صورت عموم يا خصوص - بر جواز و صحت آن وجود نداشته باشد.
برخي در تفسير بدعت، سنت مسلمانان صدر اسلام را معيار قرار داده‏اند . هر كاري را كه آنان انجام نداده‏، بدعت شمرده‏اند. به عنوان مثال ابن تيميه جشن گرفتن در روز ميلاد پيامبر(ص) را بدعت مي‏داند، به اين دليل كه سلف صالح با وجود امكان انجام و فقدان مانع، چنين كاري نكرده‏اند.(4)
همچنين ابن تيميّه در مورد بوسيدن مصحف مي‏گويد: «در اين مورد از سنت گذشتگان چيزي به ما نرسيده است».(5)
در مورد اين نظريّه، تفتازاتي مي‏نويسد:
«و منَ الجَهَلَِْ مَن يَجْعَل كُلَّ أَمْر لَمْ يَكُنْ في زَمَنِ الصَّحابَِْ بدعْ مذمومْ و ان لم يَقُمْ دليلٌ عَلي قُبْحِه تَمسُّكاً بقوله: اِيّاكُمْ وَ مُحْدَثاتِ الاُمور وَ لا يَعْلَموُنَ اَنَّ المرادَ بذلك هُوَ اَنْ يُجْعَلَ في الدّينِ ما لَيس مِنْهُ عَصمنَا الله مِنْ اتّباعِ الهَوي؛
برخي از افراد نادان، هر كاري يا عملي را كه در عصر صحابه مرسوم نبوده، بدعت مذموم و ناپسند مي‏دانند، گر چه بر قبح آن دليلي اقامه نشده باشد. دليل آنان تمسّك به فرمايش پيامبر اكرم(ص) است كه فرمود: از كارهاي جديد پرهيز نماييد. در صورتي كه منظور از روايت، آن است كه آنچه از دين نيست، نبايد در دين وارد شود. خداوند ما را از پيروي هواي نفس نگه دارد."(6)
از آنچه در تعريف بدعت بيان شد، روشن مي‏شود كه هر عمل يا كاري كه مخالف با قرآن و سنّت باشد و يا هماهنگ با كليّات اسلام نباشد، بدعت به شمار مي‏آيد. از اين رو برگزاري مجالس جشن، عزا و سوگواري در سالگردها، مُهر گذاشتن در نماز، جمع كردن بين دو نماز، زيارت اهل قبور، بنا بر قبور ائمّه و علما و امثال اين ها، سنّت است، نه بدعت. زيرا هر يك ، داخل در عمومات و اطلاقات قرآن و سنّت است .
جمع بين دو نماز ظهر و عصر يا مغرب و عشا را حنفي‏ها تنها در عرفات جايز مي‏دانند اما مالكي‏ها، شافعي‏ها و حنبلي‏ها، جمع بين دو نماز را در سفر جايز مي‏دانند . در بقيّه موارد درباره آن اختلاف دارند. شيعيان، جمع بين دو نماز را در هر حال جايز مي‏دانند . مستند آنان علاوه بر آيه «اَقِمِ الصَّلاَْ لِدُلُوكِ الشَّمسِ اِلي غَسَقِ اللَّيلِ...» رواياتي است كه از ائمّه رسيده است؛ اهل‏سنت نيز در مورد جمع بين دو نماز روايت دارند. احمد بن حنبل در مسندش از ابن عبّاس نقل مي‏كند: «صَلَّي رَسوُلُ الله فِي المَدينَِْ مُقيماً غَيرَ مُسافِرِ سَبْعاً وَ ثَمانياً».(7)
همچنين جواز سجده بر خاك كه از روايات فراواني به دست آمده و بدعت نمي‏باشد.
همچنين روشن شد كه بدعت ممكن است هم در اصول و هم در فروع رخ دهد و اختصاص به اصول يا فروع دين ندارد.

پي نوشت ها:
1. مقائيس اللغه مي‏نويسد: «البأ و الدال و العين أصلان: احدهما ابتدا الشيئ و صنعْ لاعن مثال و الاخر الانقطاع و الكلام...» . نيز جوهري در صحاح مي‏گويد: «ابدعت الشيئ، اخترعته لاعن المثال».
2. مرآْت العقول، مجلسي، ج2 ، ص 366.
3. علي(ع) مي‏فرمايد: «قال و انما الناس رجلان متّبع شرعْ و مبتدعْ ليس معه من الله برهان لسنْ ولا ضيأ حجْ». وسايل الشيعه، حر عاملي، ج 18، ص 97، ح 31.
4. اقتضأ الصراط المستقيم، ابن تيميه، ص 276.
5. فتاوي الكبري، ابن حجر هيثمي، ج 1، ص 176.
6. شرح مقاصد، تفتازاني، ج 5، ص 232.
7. مسند، احمد، ص 221، ص 164، ح 4 ؛
صحيح، مسلم، ج 2، ص 151، باب الجمع بين الصلاتين في الحضر.
مرکزملی پاسخگویی به سئوالات دینی

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
10 + 8 =
*****

با عضویت در خبرنامه مطالب ویژه، روزانه به ایمیل شما ارسال خواهد شد.