رفتار انسان و دفع بلاء

 یکی از نیکوترین راه‌های مورد تأیید اسلام برای صرف مال، صدقه دادن آن در راه خدا است، قرآن می‌فرماید: «ألَم یعلَمُوا أنَّ الله هُوَ یقبِلُ التُوبَة عَنْ عباده و یأخُذُ الصَّدَقات [توبه/104] آیا نمی‌دانستند که فقط خداوند توبه را از بندگانش می‌پذیرد و صدقات را می‌گیرد و خداوند توبه‌پذیر و مهربان است.» این تعبیر، یکی از لطیف‌ترین تعبیراتی است که عظمت صدقه را بیان می‌کند چرا که خداوند خود را گیرنده صدقه معرفی کرده است؛ لذا امام سجاد(علیه‌السلام) می‌‌فرماید: «صدقه در دست بنده قرار نمی‌گیرد مگر این که قبلاً در دست خدا قرار گیرد.» [تفسير العياشي، ج‏2، ص108]
درست است که طبق روایات صدقه موجب دفع بلاست. [اصول کافی، ج4، ص5] ولی این تصور هم اشتباه است که انسان با سوء تدبیر، خود را گرفتار مصائب و بلاها بگرداند و آنگاه صدقه را وسیله نجات خود بداند، چون خداوند عقل را چراغ درونی و وسیله نجات انسان قرار داده است؛ وقتی انسان نخواهد از این ابزار خدادادی استفاده کند و خود را به مهلکه بیاندازد چگونه توقع دارد خداوند بلا را از او دفع نماید؟ بنابراین برای دفع بلاء و عدم گرفتاری، صدقه علت تامه نیست و رفتار انسان هم در رفع مصائب تاثیر گذار است.

پی‌نوشت
عياشى، محمد بن مسعود، تفسير العياشي، ‏المطبعة العلمية، تهران‏، 1380 ق‏، ج‏2، ص108.
کلینی، محمد، کافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365 هـ.ش، ج4، ص5، ح2.