به گزارش گروه اينترنتي رهروان ولايت به نقل از www.khamenei.ir«آنچه درباره مباحث این كتاب می‌توانم بگویم این است كه همه، مباحث «انتخاب‌شده» است، هیچ‌یك به‌طور تصادف و به موجب علل اتفاقی طرح نشده است. این‌ها مسائلی است كه فراوان از طرف گروه‌های مختلف –بالخصوص طبقه جوان- با من در میان گذاشته می‌شود. آنچه در این كتاب آورده‌ام در حقیقت یك پاسخ عمومی است به همه كسانی كه مكرر در این زمینه از من پرسش‌هایی كرده و می‌كنند. فراوانی پرسش‌ها در حدی است كه لازم آمد پاسخ عمومی تهیه شود.»
اولین جلد از مجموعه آثار استاد شهید مرتضی مطهری كه مربوط به اصول عقاید است، كتاب "عدل الهی" نام دارد. شاید از آن رو كه موضوع عدلِ خداوند چالشی‌ترین مسأله‌ی اصول عقاید است و در میان موضوعاتی چون توحید، معاد، نبوت و امامت، پرسش‌های بیشتری در مورد آن صورت گرفته است. متن كتاب «عدل الهی» در واقع سخنرانی‌های استاد شهید در حسینیه‌ی ارشادِ سال ۵۰ است كه به قلم خود استاد و با انجام اصلاحات و گاه اضافه نمودن مطالبی چند، تدوین شده است.
مقدمه كتاب ذهن خواننده را برای ورود به بحث آماده می‌كند. آیت‌الله مطهری در مقدمه كتاب، در مورد اهمیت موضوع عدل و معنا و مفهوم آن و البته تاریخچه مباحثی كه در این مورد مطرح شده آورده‌اند. ایشان همچنین درباره مشكلات موجود در طرح مسأله‌ی عدل آورده‌اند: «اهل فن می‌دانند كه حكمای اسلامی -برخلاف متكلمین- در الهیات بابی تحت عنوان «عدل» باز نكرده‌اند. عقاید حكما را درباره‌ی این مسأله از لابه‌لای سایر مباحث باید به‌دست آورد. از این‌رو این مبحث برای من خالی از دشواری نبود.»
مباحثی چون مسأله‌ی جبر و اختیار، قضا و قدر، حسن و قبح ذاتی اَعمال، غرض و هدف در افعال خداوند، دعوای معتزله و اشاعره بر سر موضوع عدل و موضع مكتب عقلی شیعه در این مورد و سرمنشاء طرح موضوع عدل، در مقدمه‌ی این كتاب طرح شده است. «عدل الهی» در قالب یك مقدمه و نه بخش تنظیم شده است؛ عدل بشری و عدل الهی، حل مشكل، تبعیض‌ها، شرور، فواید شرور، مرگ و میرها، مجازات‌های اخروی، شفاعت و عمل خیر از غیر مسلمان، بخش‌های كتاب است كه موضوع عدل با همه‌ی حواشی و مسائل مربوط به آن مورد بحث قرار گرفته است.
نكته‌ی كلی درباره‌ی این كتاب كه تقریباً در همه‌ی آثار استاد شهید به چشم می‌خورد این است كه استاد در طرح بحث از آیات و احادیث، اشعار و داستان‌ها، نظر حكما و دانشمندان مسلمان و غیرمسلمان و همچنین از خاطرات شخصی خود نیز استفاده نموده و مباحث دشوارفهم و دیریاب فلسفی و كلامی، با بیانی شیوا و روان و در عین حال مُستدل و متقن طرح شده است؛ به گونه‌ای كه برای ناآشنایان با مفاهیم و اصطلاحات فلسفی نیز قابل فهم و سودمند باشد.
چرا تبعیض وجود دارد؟ فرق تفاوت و تبعیض چیست؟ فناها و نیستی‌ها برای چیست؟ آیا معجزه، دعا و صدقه نوعی استثنا در قانون خلقت است؟ آیا قبل از قرآن كسی این كلمه را در مورد انسان به كار برده است؟ آیا عمل خیر از غیر مسلمان قبول می شود؟ آیا گناهان شیعیان بخشیده شده است؟ آیا از قضای الهی می‌توان فرار كرد؟ رابطه‌ی مغفرت و شفاعت چگونه است؟ انواع آن كدام است؟ آیا در مورد خداوند مصلحت و حكمت معنی دارد؟ آیا نظام هستی نظام ذاتی است یا قراردادی؟ چرا امثال صادق هدایت به هستی و زندگی بدبین‌اند؟ آیا كسانی مانند دكارت را می‌توان كافر شمرد؟ آیا افرادی در كارهای خویش صرفاً انگیزه‌ی خیرخواهی و نیكوكاری دارند، دارای نوعی توحید فطری هستند؟ و ...
این‌ها سؤال‌هایی است كه استاد شهید سعی كرده است در بخش‌های مختلف این كتاب به آن‌ها پاسخ دهد. اما شاید مهم‌ترین سؤال در باب موضوع عدل این باشد كه آیا خداوند براساس عدل می‌كند یا هرچه خداوند انجام می‌دهد عین عدل است؟
شهید مطهری آن‌چنان مباحث را طرح و تبیین می‌كند كه در منتهای كتاب با قدرت می‌نویسد: «در مكتب عقلی شیعه، اصالت عدل و حرمت عقل و شخصیت آزاد و مختار انسان و نظام حكیمانه‌ی جهان اثبات شد بدون آن‌كه خدشه‌ای بر توحید ذاتی یا افعالی وارد شود؛ اختیار انسان تایید شد بدون آن‌كه انسان به‌صورت شریكی در «ملك الهی» چهره بنماید و اراده‌ی الهی، مقهور و مغلوب اراده‌ی انسانی تلقی شود؛ قضا و قدر الهی در سراسر هستی اثبات شد بدون آن‌كه نتیجه‌اش مجبور بودن انسان در برابر قضا و قدر الهی باشد.»