دانشمندان علوم دینی از جمله متكلمان، فيلسوفان و عارفان هریک به بخشی از فلسفه و حکمت وجود جهنم پرداخته و بر آن استدلال كردهاند. برخى علما تا يازده دليل بر حکمت وجود جهنم شمردهاند.
یکی از سوالاتی که در فضای مجازی پرسیده میشود این است که عذاب و آفرینش جهنم چطور با مهربانی خدا قابل جمع است؟
در پاسخ باید گفت: در آفرینش حكيمانه خداوند متعال، همان طور كه وجود بهشت در مجموعه نظام احسن هستى، لازم و فايدهمند است؛ وجود جهنم هم ضرورى و سودمند است، تا آن‌جا که وقتی خداوند مهربان در قرآن نعمتهاى خود بر بندگان را بر مىشمارد، جهنم و عذابهاى آن را در رديف نعمتها قرار داده، تا کید می‌فرماید: «... هذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي يُكَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ يَطُوفُونَ بَيْنَها وَ بَيْنَ حَمِيمٍ آنٍ فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُما تُكَذِّبانِ [الرحمن/ 43 و 44] اين است همان جهنمى كه مجرمان وجنایت‌کاران آن را دروغ مىخواندند؛ ميان آتش و آب جوشان مىگردند. پس كدام يك از نعمتهاى پروردگارتان را منكريد؟» از فوايد و ضرورت‌های جهنم و عذاب دوزخ، اين‌كه بسيارى از مردم را از بدى، انحراف، جرم و جنایت باز مى‌دارد. چه بسيار افرادی كه از ترس جهنم، به شرافت انسانی و سعادت جاودانه نايل آمدهاند. اگر خداوند حكيم دوزخ را در شمار نعمتها آورده است، واقعاً نعمت بزرگى را تذكر داده؛ چرا كه بدون آن بيشتر انسانها اهل بندگى و حركت در جهت تكامل نبودند.
دانشمندان علوم دینی از جمله متكلمان، فيلسوفان و عارفان هر یک به بخشی از فلسفه و حکمت وجود جهنم پرداخته و بر آن استدلال كردهاند. برخى علما تا يازده دليل بر حکمت وجود جهنم شمردهاند.[1]
در مجال این نوشتاربه جهت اختصار به ذكر يكى از آن‌ها بسنده مىکنیم: دانشمندان علوم دینی معتقدند دوزخ و جهنم چيزى جز تجسّم عينى رفتار مجرمان نيست. كيفر اخروى مانند كيفرهاى دنيوى، امرى قراردادى نيست؛ بلكه حقيقتى عینی از طرف ظلم انسان دامن‌گير خودش می شود و خود مجرمان، آتش جهنم را شعله ور می کنند. یعنی آتش جهنم باطن و حقیقت خود عمل مجرمانه است لذا قرآن مىفرمايد: «وَ مَن جاءَ بِالسَّيئه فَكُبَت وُجوُههم فِى النّار هَل تُجزون إِلاّ ما كُنتم تَعمَلون [نمل/ 90] آنان كه كردار بد همراه خويش بياورند، به رو در آتش افكنده مىشوند؛ آيا پاداشى جز آن‌چه عمل مىكرديد خواهيد داشت؟» در آيه ديگر می‌فرماید: «يا أَيُّها الَّذِين كَفَروُا لا تَعْتَذِروُا اليَوم إِنَّما تُجْزُون ما كُنتم تَعمَلون [تحريم/ 7] اى كسانى كه كافر شدهايد! امروز پوزش نخواهيد، همانا پاداش كردارتان را مىبينيد».
این مطلب گویای این حقیقت است که خداوند متعال براى مجرمان ابزار سوخت و سوزى غير از اعمالشان فراهم نكرده است؛ یعنی ستم ستمگر هيزم و ماده آتشزاى جهنم است: «وَ أَما القاسِطُون فَكانُوا لِجَهنَّم حَطَبا[ جن/ 15] اين بشر ملحد و ستمگر است كه آتش جهنم را مىافروزد و تنورش را گرم مىسازد». بنابراين، بايد از خدا در رابطه با چنين آتشى پروا داشت: «فَاتَّقوا النّار الَّتى وَقوُدها النّاس [ بقره/ 24] بپرهیزید از آتشی که هیزمش مردم ستم‌گرند».
به طور مثال قرآن کریم در مورد خوردن مال یتیم می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوالَ الْيَتامى ظُلْماً إِنَّما يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ ناراً [نساء/ 10] در حقيقت كسانى كه اموال يتيمان را از سر ظلم و ستم مىخورند، جز اين نيست كه در شكمهاى خود آتش مى‌ریزند».
در واقع خداوند انسان را به عنوان موجودى مختار آفريده كه مىتواند با اعمال خوب خود، بهشتى جاودان بيافريند و همواره در آن زندگی كند و يا خود را هیزم جهنمى سوزان کند و در آتش ظلم‌های خويش، خود را بسوزاند؛ حتی انسان با سوء رفتارش، از خودش وجودى جهنمى مىسازد و خودش جهنم خويش مىشود. از همين رو بين عذاب و مجرمی كه اصالت انسانی خويش را از دست داده و به وجود جهنمى تبديل شده، نمی‌شود تفکیک قائل شد.
اما باید دقت کرد كه جهنم، فقط براى افرادی است كه همه راههاى خوشبختى و ابواب سعادت مهربانی خدا چون توبه، شفاعت و مغفرت واسعه الهى را به روى خودشان بستهاند و هيچ عاملى نمىتواند، بين آنان و كردار بدشان فاصله بياندازد.
نكته مهم آن است كه رحمت و مهربانى خداوند، همراه با حكمت و عدالت همراه است. از اين رو اگر خطا و جرم به اندازهاى باشد كه نياز به تنبيه و يا کیفر داشته باشد، لازم است چنين كارى انجام بگيرد حتی مادران با مهر مادری بسیار، اگر اصلاح فرزند شان نياز به تنبيه و يا کیفر داشته باشد، آن‌را انجام می‌دهند یا اگر خطای فرزند بسيار سنگين باشد مثل اعتياد يا قتل حتى پدر و مادر نيز فرزند خود را به مراجع قضايى جهت مجازات معرفى مىكنند.
__________________________________
پی‌نوشت
[1]. جهت آگاهى بيشتر می‌توانید کتاب «جهنم چرا؟» نوشته محمد حسن قدردان ملكى، چاپ بوستان كتاب قم را مطالعه بفرمائید.
نظرات
با سلام و احترام مطلب شما در کلوپ سخن آشنا بازنشر و منتشر شد.
http://www.cloob.com/name/sokhanashna
با سلام متقابل
بسیار از حسن نظر شما ممنونم و امیدوار که نوشتار فوق بخشی بازتابی هرچند اندک از زیبایی های دین اسلام باشد.
از خداوند متعال نیز توفیق روز افزون حضرت عالی را خواستاریم.
در همه ادیان الهی این بهشت و جهنم وجود دارد اما چرا ؟ چرا این سیکل بسته آفرینش و مرگ تکرار میشود؟ آخرش که چه بشود ؟
دوزخ و جهنم چيزى جز تجسّم عينى رفتار مجرمان نيست. كيفر اخروى مانند كيفرهاى دنيوى، امرى قراردادى نيست؛ بلكه حقيقتى عینی از طرف ظلم انسان دامن‌گير خودش می شود و خود مجرمان، آتش جهنم را شعله ور می کنند. یعنی آتش جهنم باطن و حقیقت خود عمل مجرمانه است
سلام قطعاً در وجود خدا شکی نیست ولی چرا انسان در یک زندگی فانی چند صد ساله به خاطر گناهی که انجام می‌دهد مثلا به خاطر نخواندن نماز به جهنم می می‌رود که آتشش 70 برابر اتش دنیا اونم به مدت 1000 سال یا شاید جاودانه با توجه به این که هر روز که در آن دنیا میگذرد برابر 1000 روزاین دنیا با توجه به آیه قرآن این قطعی است. شرایط جامه الان در نظر بگیریم بیشتر انسان گناه میکنم اونم گناهان بزرگ مثل زنا که الان عادی شده یا در گذشته تعداد آنان هایی که ایمان آورده خیلی کمتر از آنان هستن گناه کار هستن واین هم در نظر بگیرم انسان ها در سرنوشت خود زیاد تأثیر ندارن چون اون بچه ای که درخانواده مذهبی به دنیا میاد با اون بچه که در خانواده خلاف کار به دنیا میاد غیر قابل قیاس هستند و اینکه خدا می‌داند که بیشتر انسان ها به جهنم می روند همان طور که خودش در قرآن گفته است (من جهنم را پر از جن و انس میکنم) با توجه به علم خداوند که می‌داند بیشتر ما جهنمی هستیم پس خدا انسان را خلق کرد که عذابش بدهد. یه مثال در طول تاریخ هیشه باید یک نفر یکی از امام ها بکشد مثل یزید شمر و معاویه و.... پس همیشه باید یکی از امام ها به وسيله یک انسان حالا هر انسانی که باید این نقش بازی کنه کشته میشد که مظلومیت امام ها برای انسان ها الان قابل دردک باشه. خوب اون انسان که این نقش گرفته نمیگه چرا من را در یک زمان دیگه یا در یک خانواده مذهبی به دنیا نیاوردی که الان مرتکب این طور گناهی نمی‌شدم. دانشمندان می گویند انسان با توجه شرایط محیط که دران قراردارد شکل میگیره. پس بعضی از گناهان یا ثواب هایی که انجام می دهیم. به شرایط محیط و خانواد بستگی دارد. پس خداوند در سرنوشت ما قطعا نقش دارد. بچه های پیامبر و امام ها قطعا میرن بهشت چون از نسل امام ها وپیامبران هست. پس اگر انسان ها به جهنم بروند اونم با این شدت عدالت و مهربانی خدا زیر سوال می‌رود. انسانی که تحمل یک ساعت آب جوش این دنیا نداره چطور باید آتشی که 70 برابر این دنیا تحمل کنه آخه به خاطر چه گناهی باید انقدر زجر بکشه. قبول دارم که باید یه دنیایی باشه که به حساب انسان ها رسیدگی کنه مثلا اون کسی که 10 میلیون از یک نفر دزدی کرده باید تو اون دنیا حقش بگیره ولی نه به این صورت عذاب آور. ما انسان ها موجود آطفی واحساستی و دل سوزی است که از خدا از روح خودش به ما داده است. حالا من رفتم بهشت پدر یا مادر یا برادر یا خواهر یا فامیل یا دوستان اگر رفتن جهنم چطور من میتونم داخل بهشت راحت باشم درحالی که پدر یا مادر من انقدر واسم زحمت کشیده اند در حال عذاب باشند.یا اینکه تو اون دنیا مغز ما روشست شو دادن که پدر یا مادر خودررا نمی‌شناسم یا اینک در اون دنیا احساسات و دل سوزی و مهربانی وجود ندارد. مثل اینکه تو داخل یک اتاق گرم و راحت زندگی کنی درحالی که بچه ات بیرون تو سرما گم شده آیا تو میتونی تو اتاق گرم با خیال راحت بخوابی؟ اگه نمی خواستیم به این دنیا بیایم که یا وارد بهشت یا جهنم می‌شدیم باید چکار میکردیم. فرض کنید یک مسابقه دو میدانی برگذار میشه 1000 نفر شرکت کنده داره نفر اول تا سوم مدال طلا نقره و برونز به ترتیب و نفرات 10تا 500 به ترتیب 10 تا 500 ضربه شلاق می‌خورن و500 نفر آخر اعدام میشن آیا تو این مسابقه شرکت میکنی واگر بهت بگن شرکت تو این مسابقه اجباری چه حالی بهت دست میده منظور منم همین. بخشید که طولانی شد ولی باید همه چیز که در فکر خودم بود میگفتم تمام این متن نظر خودم هست اگر غلط املایی وجود داره بازم بخشید. من این دنیا را با تمام نعمت هایی خدا بهم دادم دوست دارم و به ما فرصت زندگی کردن لذت بردن و وجود پدر یا مادر و خیلی چیز دیگه از خدا ممنون و خدا رو شکر میکنم به خاطر این همه نعمت که به ما داده و به قرآن و دینم اسلام پایبندم فقط از این میترسم که اون دنیا قرار چه به سر انسان ها بیاد سرنوشت مون چی میشه اگر کسی متن من خوند و تونست دلیل قانع کننده بیاره که من دیدم نسبت به اون دنیا تغیر بده که یه دنیا ممنون میشم آخه من چند وقت به آخر این مسائل افسردگی شدیددارم همش به خاطر عذاب قبر برزخ جهنم و.. وقتی به مرگ خودم یا خانواده فکر میکنم اینکه تو اون دنیا قرار چه به سرمون بیارن دیگه هیچ لذت از دنیا نمی‌برم چون میدونم آخرش قرار بمیرم