تغییر ناپذیری سنت الهی

یکی از کاربران پرسیده: اینکه در قرآن آمده است سنت الهی تغییر نمی‌کند. منظور از این سنت الهی چیست که تغییر نمی‌کند؟
در پاسخ باید گفت: منظور از «سنت الهی» که در قرآن آمده؛ موارد قوانين ثابت و اساسى" تكوينى" يا " تشريعى" الهى است كه هرگز دگرگونى در آن روى نمى‏‌دهد، و به تعبير ديگر خداوند در عالم تكوين و تشريع اصول و قوانينى دارد كه همانند قوانين اساسى مرسوم در ميان مردم جهان دستخوش دگرگونى و تغيير نمى‌‏شود، اين قوانين هم بر گذشتگان حاكم بوده است، و هم بر اقوام امروز و آينده حكومت خواهد كرد[1] قرآن کریم، بارها تأکید نموده که سنّت خدا، تغییر ناپذیر است: «سُنَّةَ اللهِ فِی الَّذینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلُ وَ لَنْ تَجِدَ لِسُنَّةِ اللهِ تَبْدیلاً [ احزاب/ 62] این سنت خداوندى است که در میان پیشینیان نیز بود و در سنت خدا تغییرى نخواهى یافت.» در اینجا بهتراست چند مورد از سنت های الهی که در قرآن از آنها یاد شده است و قابل تغییر نیستند بیان گردد همچون سنتی که می گوید فرستاده خدا از نظر زبان و نوع باید با افراد یکسان باشد، چنانکه می فرماید: «وَ ما أرسَلنا مِن رَسُولٍ إلا بِلِسانِ قَومِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُم»؛[ابراهیم / 4] و یا سنت نفی حرج، که یکی دیگر از سنت های الهی است که خداوند متعال سختی و مشقت را بر بندگان خود نخواسته است:«یُریدُ اللّه بِکُمُ الیُسر وَ لا یُرید بِکُم العُسر»[بقره/ 185] و سنت نفی ظلم از طرف خدا: همان گونه که در اصول دین نیز آمده است پروردگارْ عادل است و هیچ گاه نسبت به بندگان خود ظلم روا نمی دارد: «وَ مَا اللّهُ یُریدُ ظُلماً لِلْعالَمین»؛[ آل عمران / 108] و ...  .
این کلام به این معنا است که مدیریت جهان و افعال الهی، قانونى خاص دارد که ثابت و تغییر ناپذیر است و مانند قوانین متغییر انسانی، تعویض پذیر نیست؛ زیرا اشتباه و خطا در افعال الهى نیست و تمام آنها موافق با حکمت و عین صلاح است؛ لذا تغییر پذیر نیست. البته برخی از قوانین تغییرناپذیر می‌توانند وابسته به عنصری تغییرپذیر باشند: «إِنَّ اللهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ [رعد/ 11] خداوند سرنوشت هیچ قوم (و ملّتى) را تغییر نمى‌‏دهد مگر آنکه آنان آنچه را در خودشان است تغییر دهند.»
امام صادق(علیه‌السلام) در حدیثى، این حقیقت را روشن‏تر بیان می‌ نماید: «أبَى الله أَن یُجرِىَ الأشیاءَ إلّا بِأسبابٍ فَجَعَلَ لِکُلِّ شَى‏ءٍ سَبَباً [2] خداوند، امور را جز از طریق اسباب، به پیش نمى ‏برد. پس براى هر چیزى سبب قرار داده است، لذا از مجموع آیات در این زمینه به خوبى استفاده می‌شود که منظور از «سنت» قوانین ثابت و اساسى خداوند متعال است (تکوینى یا تشریعى) که هرگز دگرگونى در آن روى نمی‌دهد. به تعبیر دیگر خداوند در عالم تکوین و تشریع اصول و قوانینى دارد که مانند قوانین اساسى مرسوم در میان مردم جهان، دست‌خوش دگرگونى و تغییر نمی‌شود، این قوانین هم بر اقوام گذشته حاکم بوده، و هم بر اقوام امروز و آینده حکومت خواهد کرد.
 
_______________________________
پی نوشت:
[1]. تفسير نمونه، ناصر مکارم شیرازی،  دار الكتب الإسلاميه، تهران، 1374ش، ج‏17، ص: 43.
[2]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏1، ص 183، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.