ملاک شک بعد از محل

سوال: شک بعد از محل یعنی چیست؟ آیا بعد از جزء بعدی منظور است یا قبل از واجب بعدی منظور است؟ مثلا در یه کلمه ای از سوره حمد شک کنیم آیا شک بعد از محل یعنی بعد از کلمات بعدی است یا بعد از اتمام سوره حمد؟

پاسخ:

آیت الله خامنه ای: همین که وارد جزء بعدی شده باشید، بعد از محل می شود. [1]
آیت الله سیستانی: از يك كلمه كه وارد كلمه ديگر بشويد و شك در كلمه سابق باشد كه صحيح بود يانه اعتنا نكنيد [2]
آیت الله مکارم: شک در یک کلمه شک بعد از محل محسوب نمی شود و اگر مبتلا به وسواس نباشد آن را تصحیح و اعاده نماید و شک بعد از محل این است که هرگاه بين نماز بعد از گذشتن محل چيزي، شک کند آن را به جا آورده يا نه مثل اينکه بعد از داخل شدن در رکوع، شک در حمد و سوره کند و يا بعد از ورود در سجده شک در رکوع کند، در هيچ يک از اين موارد نبايد به شک خود اعتنا کند، خواه جزء بعدي رکن باشد يا غير رکن. همچنین اگر شروع به خواندن سوره کرده و در خواندن حمد شک کند یا به رکوع یا قنوت رفته و شک در حمد یا سوره کند نباید به شک خود اعتنا کند و نماز در این حالت صحیح است. [3]
آیت الله وحید: اگر در بين نماز شكّ كند كه يكى از كارهاى واجب آن را انجام داده يا نه ـ مثلا شكّ كند كه حمد خوانده يا نه ـ چنانچه مشغول كارى كه بعد از آن واجب است نشده، بايد آنچه را كه در انجام آن شكّ كرده به جا آورد و اگر به كارى كه بعد از آن است مشغول شده ـ مثلا در حال خواندن سوره شكّ كند كه حمد را خوانده يا نهـ به شكّ خود اعتنا نكند. اگر در بين خواندن آيه اى شكّ كند كه آيه پيش را خوانده يا نه يا وقتى كه آخر آيه را مى خواند شكّ كند كه اوّل آن را خوانده يا نه، بايد به شكّ خود اعتنا نكند. اگر بعد از ركوع يا سجود شكّ كند كه كارهاى واجب آن، مانند ذكر و آرام بودن بدن را انجام داده يا نه بايد به شكّ خود اعتنا نكند. اگر در حالى كه به سجده مى رود شكّ كند كه ركوع كرده يا نه بنابر احتياط واجب برگردد و بايستد و ركوع را به جا آورد و نماز را تمام كند و دوباره بخواند و اگر شكّ كند كه بعد از ركوع ايستاده يا نه، بايد برگردد و بايستد و بعد به سجده رفته و نماز را تمام كند. اگر در حال برخاستن شكّ كند كه سجده يا تشهّد را به جا آورده يا نه ، بايد برگردد و به جا آورد. كسى كه نشسته يا خوابيده نماز مى خواند، اگر موقعى كه حمد يا تسبيحات مى خواند شكّ كند كه سجده يا تشهّد را به جا آورده يا نه ، بايد به شكّ خود اعتنا نكند و اگر پيش از آن كه مشغول حمد يا تسبيحات شود شكّ كند كه سجده يا تشهّد را به جا آورده يا نه، چنانچه نداند آن حالت ـ مثلا نشستن ـ آيا نشستن بدل از قيام است يا نه، بايد برگردد و مشكوك را به جا آورد و اگر بداند كه بدل از قيام است، چنانچه شكّ در تشهّد باشد بنابر احتياط واجب آن را به قصد قربت مطلقه ـ اعمّ از وجوب و استحباب ـ بياورد و نمازش صحيح است و اگر شكّ در سجده است، بنابر احتياط واجب نماز را تمام كند و دوباره به جا آورد. اگر شكّ كند كه يكى از ركنهاى نماز را به جا آورده يا نه ، چنانچه مشغول كارى كه بعد از آن است نشده ، بايد آن را به جا آورد ، مثلا اگر پيش از خواندن تشهّد شكّ كند كه دو سجده را به جا آورده يا نه ، بايد به جا آورد و چنانچه بعد يادش بيايد كه آن ركن را به جا آورده، در صورتى كه آن ركن ركوع يا دو سجده باشد نمازش باطل است. اگر شكّ كند عملى را كه ركن نيست به جا آورده يا نه، چنانچه مشغول كارى كه بعد از آن است نشده بايد آن را به جا آورد، مثلا اگر پيش از خواندن سوره شكّ كند كه حمد را خوانده يا نه ، بايد حمد را بخواند و اگر بعد از انجام آن يادش بيايد كه آن را به جا آورده، نمازش صحيح است. اگر شكّ كند كه ركنى را به جا آورده يا نه، چنانچه مشغول كارى كه بعد از آن است شده بايد به شكّ خود اعتنا نكند، مثلا موقعى كه مشغول خواندن تشهّد است اگر شكّ كند كه دو سجده را به جا آورده يا نه، بايد به شكّ خود اعتنا نكند و اگر يادش بيايد كه آن ركن را به جا نياورده، در صورتى كه تكبيرة الاحرام باشد، نمازش باطل است، چه داخل ركن بعد شده باشد يا نشده باشد و در غير آن چنانچه مشغول ركن بعد نشده، بايد آن را به جا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش باطل است، مثلا اگر پيش از ركوع ركعتِ بعد يادش بيايد كه دو سجده را به جا نياورده، بايد به جا آورد و اگر در ركوع يا بعد از آن يادش بيايد، نمازش باطل است. اگر شكّ كند عملى را كه ركن نيست به جا آورده يا نه، چنانچه مشغول كارى كه بعد از آن است شده بايد به شكّ خود اعتنا نكند، مثلا موقعى كه مشغول خواندن سوره است، اگر شكّ كند كه حمد را خوانده يا نه، بايد به شكّ خود اعتنا نكند و اگر بعد يادش بيايد كه آن را به جا نياورده، در صورتى كه مشغول ركن بعد نشده بايد به جا آورد و اگر مشغول ركن بعد شده نمازش صحيح است، بنابراين اگر مثلا در قنوت يادش بيايد كه سوره را نخوانده، بايد بخواند و اگر در ركوع يادش بيايد نمازش صحيح است. اگر شكّ كند كه سلام نماز را گفته يا نه، چنانچه مشغول نماز ديگر شده، يا به واسطه انجام كارى كه صورت نماز را به هم مى زند از حال نمازگزار بيرون رفته، بايد به شكّ خود اعتنا نكند و اگر پيش از اينها شكّ كند بايد سلام را بگويد اگر چه مشغول تعقيب باشد و اگر شكّ كند كه سلام را درست گفته يا نه در هر صورت به شكّ خود اعتنا نكند. [4]
آیت الله شبیری زنجانی: در فرض مثال همین که در کلمه بعد شک کنید. [5]
آیت الله فاضل: شک بعد از محل آن است که بعد از گذشتن از جایی که ذکر یا فعل نماز انجام می شود در انجام آن شک کند مثلا اگر در حال رفتن به سجده شک کند که رکوع را انجام داده یانه، شک بعد ازمحل است و به آن توجه نکند، یا مثلا اگر در بين خواندن آيه اى شك كند كه آيه پيش از آن را خوانده يا نه و يا وقتى آخر آيه را مى‌خواند شك كند كه اول آن را خوانده يا نه بايد به شك خود اعتنا نكند. [6]

----------------
[1]. استفتاء اینترنتی پایگاه اطلاع رسانی آیت الله خامنه ای، شماره استفتاء: 1Lq6HYenwGg.
[2]. استفتاء اینترنتی پایگاه اطلاع رسانی آیت الله سیستانی، کد استفتاء: 579367.
[3]. استفتاء اینترنتی پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مکارم شیرازی، کد رهگیری: 9511240070.
[4]. ]. استفتاء اینترنتی پایگاه اطلاع رسانی آیت الله وحید، کد رهگیری: 9511240070.
[5]. استفتاء اینترنتی پایگاه اطلاع رسانی آیت الله شبیری، شماره سوال: 38552.
[6]. استفتاء اينترنتی پايگاه اطلاع رسانی حضرت آيت الله فاضل لنکرانی، کد رهگیری: 9503400.