جمع بین دعا کردن و تسلیم شدن

در زمینه دعا این سوال مطرح است که چگونه بین دعا و مقام رضای الهی می‌توان جمع کرد!؟

در پاسخ به این سوال ابتدا لازم است، حقیقت دعا را مورد تحلیل قرار دهیم و سپس به جایگاه رضای الهی در آن بپردازیم.

در تحلیل دعا این‌گونه می‌توان گفت که اگر انسان به نیازمندی خویش آگاهی پیدا کند، تلاش می‌کند برای رفع این نیاز به سوی بر طرف کننده نیاز، قدم بردارد و از آن رو که تمام مخلوقات الهی را نیازمند می‌بیند، متوجه به خداوند متعال می‌شود و دست به دعا بر می‌دارد و نیاز خویش را به بی‌نیاز هستی که خداوند است عرضه می‌کند.

اما با تحلیل دقیق‌تر زمانی که انسان به خویشتن و تمام شؤون هستی خویش نگاه می‌کند، خود را فانی و خداوند متعال را همه کاری هستی می‌یابد، به همین خاطر هر حادثه را منسوب به وی می‌داند، از این‌رو در مقابل خداوند متعال سر تسلیم فرود می‌آورد و به مقام رضای الهی قدم می‌نهد، به همین خاطر هرگونه دعا کردن را برای تغییر وضعیت موجود بی‌ادبی در محضر خداوند می‌داند، اما از آن رو که خداوند متعال خویشتن دستور به دعا داده است[غافر/60]، دست به دعا بر می‌دارد و از خداوند طلب حاجت می‌کند.

در حقیقت انسانی که به مرتبه رضای الهی دست یافته است، دعاکردنش برای برآورده شدن حاجت نیست، بلکه هدف وی از دعا کردن، لبیک گفتن به دستور الهی است، بر خلاف دیدگاه اول که انسان حاجات خویش را مد نظر قرار داده و به این خاطر دست به سوی خداوند عالم دراز کرده است. در حالت تسلیم فقط دعا می‌کنیم و اصلا به نتیجه آن کاری نداریم و چه برآروده شود و چه نشود، برای ما فرقی نمی‌کند.