نقدی بر فیزیکالیسم

مادی انگاری و همه چیز را به بعد مادی فروکاستن پیشینه‌ای دیرینه دارد، اما در دوران معاصر نیز با رنگ و لعابی جدید رخ نموده است. انسان موجودی ناشناخته است.[1] درباره‌ی انسان و ساحت‌های وجودی وی نیز قرن‌هاست بحث و جدال است. آیا انسان همین ساحت جسمی (تن و بدن) است و یا این‌که ساحت‌های دیگری هم دارد؟ برخی ساحت ذهن را و برخی افزون بر آن، ساحت نفس را و در نهایت، برخی، بعد روحی را هم افزوده‌اند. فیزیکالیسم بر آن است که انسان، تنها بعد جسمانی دارد.

فیزیکالیسم بر این باور است که انسان تنها دارای بعد جسمانی است. «نظریه این همانی در مقابل دوگانه انگاری است و معتقد است ذهن موجودی جدا و متمایز از مغز نیست؛ به عبارت ساده تر، ذهن با مغز زنده یکی است و رویدادهای ذهنی همان رویدادهای مغزی اند. جوهرها یا رویدادهای شبح وار و غیرمادی که ذهن های ما را تشکیل می­‌دهند وجود ندارند. هر چیزی از جمله آگاهی و افکار خود شما، صرفا مادی یا فیزیکی است. بدین ترتیب این نظریه نمونه ای از فیزیکالیسم یا مادی انگاری است.»[2]. فیزیکالیسم در برابر این انتقاد که: اگر انسان تنها جسم است؛ پس حالات ذهنی چون: آگاهی، شادی، درد و ... چیستند؟ می گوید که بین حالات ذهنی و جسمی، این‌همانی برقرار است و آن‌چه حالات ذهنی نامیده می شود؛ به طور نمونه: درد، در حقیقت، تحریک نرون‌های عصبی است و تحلیلی عصب شناختی و کاملا فیزیکال دارد.

به این پاسخ چنین می‌توان اشکال کرد که اگر حالات ذهنی، همان حالات جسمی است؛ یعنی a=b  است؛ پس همیشه و همه جا بایستی به جای هر یک بتوان دیگری را گذارد و در نتیجه a  و b  در هر صورت یکی‌اند؛ اما در عمل چنین نیست؛ زیرا گاه کسی از بعد جسمی دچار آسیب و زخم است؛ ولی درد ندارد و گاه کسی درد دارد؛ در حالی‌که زخمی نیست و یا هیچگونه آسیب جسمی ندارد. اگر بین حالات جسمی (مغزی) و ذهنی این همانی در کار باشد، بایستی هر جایی که کسی درد دارد؛ تحریک نسوج مغزی باشد و هر جا که جسم دچار آسیب شده باشد و تحریک نسوج رخ داده باشد، بایستی درد هم حاضر باشد که چنین نیست[3].
__________________________________________________
پی‌نوشت
[1]. آلکسی کارل (به فرانسوی: Alexis Carrel) کتابی به همین عنوان دارد.
[2]. درآمدی به فلسفه ی ذهن، ص 118 به نقل از: http://www.pasaaghli.com/2physicalism.htm.
[3]. فصلنامه علمی - پژوهشی اندیشه نوین دینی، س 10، پاییز 93، ش 38 به نقل از  http://www.ensani.ir/storage/Files/20150927181941-9445-125.pdf