دو ترس در قرآن

شبهه: خداوند در قرآن در آیه 175 آل عمران می‌گوید که: «إِنَّما ذلِكُمُ الشَّيْطانُ يُخَوِّفُ‏ أَوْلِياءَهُ فَلا تَخافُوهُمْ وَ خافُونِ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنينَ[آل عمران/175] در واقع اين شيطان است كه پیروانش را مى‏‌ترساند؛ پس اگر مؤمنيد از آنان مترسيد و از من بترسيد.» در این آیه به صورت نظری بیان می‌کند که فقط شیطان، پیروانش را می‌ترساند اما به صورت عملی، الله نیز پیروانش را ترسانده و می‌گوید: اگر مومن هستید از من بترسید.
نکته اول: از ظاهر آيه بر مى‏‌آيد كه اشاره" ذلكم" به آن دسته از مردمى است كه منافقين(کاران عبدالقیس یا نعم بن مسعود) به ايشان از جمع شدن مشرکان برای حمله به آنها خبر دادند و آنها را ترساندند(آیه 173) در نتيجه جمله مورد بحث از مواردى است كه قرآن كريم در آن موارد كلمه شيطان را بر انسان اطلاق فرموده، هم چنان كه در سوره ناس، منظور از وسواس خناس، شيطانهاى انسى است.[1]

نکته دوم: ترس از شیاطین بخاطر این بد است که آنها از کارهای خوب(مثل انفاق) انسان را می ترسانند. «شيطان، شما را (به هنگام انفاق،) وعده فقر و تهيدستى مى‌دهد؛ و به فحشا (و زشتيها) امر مى‏‌كند؛ ولى خداوند وعده «آمرزش» و «فزونى» به شما مى‏‌دهد؛ و خداوند، قدرتش وسيع، و (به هر چيز) داناست. (به همين دليل، به وعده ‏هاى خود، وفا مى‏‌كند.).»(بقره/268) بنابراین ترس از شیطان و پیروان او مذموم و بی ارزش است؛ در حالی که ترس از خدا و حساب بردن از او عاقلانه است. زیرا خدای مهربان نمی خواهد که انسان به راه شیطان برود، و بر این اساس او را برحذر داشته و می ترساند. « روزى كه هر كس، آنچه را از كار نيك انجام داده، حاضر مى‏‌بيند؛ و آرزو مى‏‌كند ميان او، و آنچه از اعمال بد انجام داده، فاصله زمانى زيادى باشد. خداوند شما را از (نافرمانى) خودش، بر حذر مى‏‌دارد؛ و (در عين حال،) خدا نسبت به همه بندگان، مهربان است.»(آل عمران/30) اینک باید از شبهه افکنان پرسید که آیا خدایی که به خیر و خوبی فرمان می دهد، شایشته نیست که انسان از او حساب برده و بترسد؟ آیا ترس از خدای مهربان و عادل را با ترس از شیطان فریبکار و حقه باز، مقایسه می کنید؟ «پس به كجا مى‌‏رويد؟»(تکویر/26)

پی نوشت
[1]. ترجمه تفسير الميزان، طباطبايى، سيد محمد حسين، سيد محمد باقر موسوى همدانى، : دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسين حوزه علميه قم، بی تا، ج4، ص101.