معجزه هنر قصه گويي و تاثير آن در فرزندان

12:50 - 1392/02/29
رهروان ولایت ـ قصه‌گویی هنری جذاب در انتقال مناسب پیام ها و معارف دینی است که در قرآن کریم هم به خوبی از این هنر بهره گرفته شده است. در بیش از 60 سوره قرآن کریم، به طور مستقیم و غیر‌مستقیم، از قصه و قصه‌گویی سخن به میان آمده است و از این ابزار برای انتقال مفاهیم قرآنی استفاده شده است.
معجزه هنر قصه گويي

قصه‌گویی هنری جذاب در انتقال مناسب پیام ها و معارف دینی است که در قرآن کریم هم به خوبی از این هنر بهره گرفته شده است. در بیش از 60 سوره قرآن کریم، به طور مستقیم و غیر‌مستقیم، از قصه و قصه‌گویی سخن به میان آمده است و از این ابزار برای انتقال مفاهیم قرآنی استفاده شده است. (1) همین اهمیتی که قرآن کریم برای این هنر قائل شده، خود بهترین گواه بر کارایی بالا و اهمیت بسزای این ابزار، در انتقال مفاهیم و معارف دینی است و ما نیز بایستی به تبعیت از قرآن کریم، بیشتر از پیشتر، در اعتلای این هنر قرآنی بیندیشیم و ظرافت ها و راهکارها و نکته های جذاب آن را بدست آوریم و در تعلیم و تربیت فرزندانمان از آن به خوبی و به بهترین شكل استفاده کنیم.
 
هیچ داستان قرآنی براساس خیال پردازی و یا شخصیت‌های فرضی نیست، بلکه روایتی الهی از رویداد‌های حقیقی است؛ از قصه آدم و حوا گرفته تا قصه های پیامبران و نقل غزوات پیامبر و جنگ های صدر اسلام و ... ؛ همه و همه، بیانگر واقعیات و حقایقی بیرونی است که در گذشته رخ داده و خدای متعال بدین وسیله پندها و عبرت ها و نیز سنت ها و قوانین آفرینش خود را در قالب آنها برای ما بیان داشته است.

محتوای تمام قصه های قرآن، محتوایی ارزشی و سالم و فاقد هر گونه انحراف و ناراستی لفظی و محتوایی است؛ به خلاف کتب آسمانی تحریف شده دیگر (یعنی تورات و انجیل، و به ویژه تورات) که مشحون از خرافات و استنادهای نادرست و وحشتناک به ساحت قدسی پیامبران بزرگ الهی و ... است.

ابزار قصه‌گویی به همان اندازه که می تواند در انتقال مفاهیم ارزشی مفید واقع شود، به همان اندازه می تواند در انتقال مفاهیم ضد ارزشی هم تاثیر گذار باشد و فرزندان ما را به تدریج از سبک زندگی اسلامی دور نماید، بنابراین نباید به داستان تنها به عنوان یک ابزار نگاه کرد، بلکه بایستی به محتوای آن نیز توجه ویژه داشت، مخصوصا به این نکته که هر داستان و قصه‌ای، با هر محتوایی، برای همه سنین قابل ارائه نیست. اهمیت این نکته وقتی روشن تر می شود که بدانیم امروزه پایه اصلی انیمیشن ها (که مخاطب اصلی آن کودکان و نوجوانان هستند) و فیلم ها (که مخاطب اصلی آن جوانان و بزرگسالان هستند)، بر اساس داستان هایی با پردازش های بسیار قوی و هوشمندانه صورت می گیرد؛ داستان هایی که خواسته یا ناخواسته، حاوی و حامل فرهنگ پوسیده غربی است و مفاهیم و فرهنگ زندگی غربی به صورت غیر علنی و در خلال داستان، به کام تشنه بینندگان ریخته می شود و ذهن ها و جان های تشنه آنها را با این نوشیدنی مسموم سیراب می نماید!  

ما با هنر قصه‌گویی دینی، که مبتنی بر شکل صحیح و محتوای ارزشی و سالم است، علاوه بر انتقال مفاهیم ارزشی و دینی،  می توانیم کودکانمان را با واقعیت‌های زندگی آشنا ‌سازیم؛ ضمن اینکه با این کار، خلاقیت و قدرت تخیل صحیح آنان را هم ارتقا می‌بخشیم.

برای فراگیری هنر قصه گویی دینی و نیز ویژگی‌های یک داستان خوب به سبک دینی، این نکات قابل توجه است:

1.    یک قصه خوب، قبل از هر چیزی باید "خدامحور" باشد. البته منظور این نیست که نام خدا در همه جای قصه وجود داشته باشد، بلکه منظور اینست که هدف کلی قصه، نشان دادن یک تفکر توحیدی باشد؛ یعنی خدا را منبع خیر معرفی کنیم تا هر اتفاق و کار نیکی از شخصیت‌های داستان رخ می‌دهد، به طور ناخودآگاه ذهن کودک را به الطاف الهی منعکس نماید.

2.    قصه ها عبرت آموز باشد؛ این ویژگی بارز قصه‌های قرآنی است. (لَقَدْ كانَ في‏ قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لِأُولِي الْأَلْباب‏؛ به راستى در سرگذشت آنان، براى خردمندان عبرتى است) (2)

3.    قهرمان داستان شخصیتی مثبت داشته باشد، زیرا کودکان چندان قدرت تحلیل ندارند لذا به طور ناخودآگاه از شخصیت اصلی قصه الگو می‌پذیرد. اگر در داستان های قرآن دقت کنیم می بینیم که قهرمان داستان های قرآنی، پیامبران و انسان های مؤمن هستند که اگر چه در رویارویی با کفار و مشرکان، دچار سختی ها و رنج های فراوان می شوند اما در نهایت، پیروزی و رستگاری نصیب آنها می شود.  

4.    از غلو درسیر وقایع قصه پرهیز شود، همان طور که داستان های قرآن هم چنین است و همگی مبتنی بر واقعیت می باشد و چیزی به نام غلو و بزرگنمایی در آن دیده نمی شود.  

5.     محتوای قصه، مثبت و ارزشی باشد، مخصوصا برای کودکان کمتر از 7 سال، زیرا قوه تحلیلشان قوی نیست و ممکن است در شناخت کار خوب و بد دچار اشتباه شوند و تعلیمات وارونه ای فرا گیرند!  

6.    اگر داستان در قالب کتاب عرضه شده، تصاویر و عکس های کتاب، ارزشی و مثبت باشد، تا تصاویر زیبا و عکسهای خوشایند مطلب، چونان نقش بر سنگ، در ذهن صاف و پاک کودک ماندگار شود.

7.    برای انتقال هر چه بهتر مفاهیم، می‌توان قصه را به اشکال مختلف بیان کرد:

الف) قصه های شنیداری؛ مثلا در هنگام خواب کودک و برای خواباندن او.

ب) قصه های تصویری؛ مثلا کتاب های مناسب قصه ای، متناسب با سن فرزندان

پ) قصه های مرکب از دو قسم قبل؛ مثلا ضمن اینکه داستان را بیان می کند، می تواند با حرکات نمایشی ساده و و یا با نشان دادن عکس های از قبل آماده شده (و لو عکس های درج شده در کتاب)، به فضای روایت گری خود جذابیت و هیجان ببخشد.

قصه‌ای که برای کودکان انتخاب می‌کنیم می‌تواند دارای محتوای حقیقی باشد مانند داستان‌های قرآن و یا سیره و زندگانی پیامبر و ائمه اطهار (علیهم‌السلام)، نیز می تواند دارای محتوای تخیلی باشد و در قالب خیالی، مفاهیم دینی و ارزشی را بیان نماییم. قصه‌گویی شاید به ظاهر برای خواننده یا شنونده، سرگرم کننده باشد، اما در حقیقت، به هدف اشاعه اصول دینی و ارزشی صورت می گیرد.

نتیجه آنکه قصه گویی و هنر داستان گفتن، یکی از ابزار مهم دینی برای انتقال مفاهیم ارزشی و تربیت صحیح فرزندان است و با کمی دقت و سلیقه و مطالعه، می توان از این ابزار مهم در این راه استفاده های شایانی کرد. این مطلب را با دعایی زیبا از سید ساجدین خاتمه می دهیم؛ «اَللّهُمَّ... أَعِنّى عَلى تَربیتِهِم وَتَأدیبِهِم وَبِرِّهِم»؛ «خداوندا! مرا بر تربیت، ادب آموزى و نیكى كردن به فرزندانم یارى فرما». (3)

پی نوشت
-----------------
1.    جهت آگاهی بیشتر به كتاب‌های قصص قرآن مانند: قصه‌های قرآن‌، محمدی اشتهاردی، مؤسسه انتشارات نبوی؛ قصص قرآن مجید، زاهدی گلپایگانی؛ قصه‌های قرآن‌، مصطفی زمانی مراجعه فرمایید.
2.    یوسف/111
3.    صحیفه سجادیه، دعاى 25.
منابع پیشنهادی:
1.    قصه‌های تربیتی چهارده معصوم، محمد رضا اکبری.
2.    قصه‌های عاشورایی، زهرا سادات موسوی.
3.    مثل کبوتر، مثل قو، سید محمد مهاجرانی.

نویسنده: حسن گندمکار

 

کلمات کلیدی: 

نظرات

تصویر sad27
نویسنده sad27 در

بسیار مفید بود ممنون

تصویر جاده نیاز
نویسنده جاده نیاز در

خیلی زیبا و روان توضیح دادید.
از این به بعد در قصه گویی برای فرزندم استفاده میکنم
ممنون از مطلبتان.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
5 + 0 =
*****