- احترام به پدر و مادر و نكوداشت آنان از نكاتي است كه در مكتب اسلام بسيار بر آن سفارش شده است به گونهاي كه پس از وظايف الهي، بزرگترين و مهمترين وظيفه، وظيفه فرزندان در برابر والدين است حال آیا زمانی که والدین دستوری دادند که اطاعت از آن موجب به هم ریختن روابط زناشویی فرزندان شود آیا اطاعت از آنها همچنان واجب است؟چگونه میتوان با حفظ احترام، با آنها مخالفت کرد؟
احترام به پدر و مادر و نكوداشت آنان از نكاتي است كه در مكتب اسلام بسيار بر آن سفارش شده است به گونهاي كه پس از وظايف الهي، بزرگترين و مهمترين وظيفه، وظيفه فرزندان در برابر والدين است. خداوند در اين باره مي فرمايد: «وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْنًا ۖ وَإِنْ جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا[عنکبوت/8]؛ ما انسان را نسبت به پدر و مادرش به نيكي توصيه ميكنيم؛ ولي اگر پدر و مادر تلاش كردند تا به من (خداوند) از روي جهل و ناداني، شرك بورزي، از آنان اطاعت مكن».
حال نکته قابل توجه این است که آیا زمانی که والدین دستوری دادند که اطاعت از آن موجب به هم ریختن روابط زناشویی فرزندان شود آیا اطاعت از آنها همچنان واجب است؟ در پاسخ به سوالی که در انجمن مطرح شده این مسئله به همراه راهنمایی های لازم ارائه شده است که در اینجا به بررسی آن میپردازیم.
سوال:
من و همسرم هروقت قرار مسافرت با خانوادهام میگذارم یا اینکه همسرم قرار است کاری برای خانوادهام انجام بدهد، مادر و پدرش اجازه نمیدهند و با سیاست و دلیلهای دیگر منصرفش میکنند. واقعا از رفتارهایشان عصبی شدهام! چکارباید بکنم؟ همین فردا هم قرار بود با مادر و خواهرهایم به مسافرت برویم که مادرش کنسلش کرد. همسرم میگوید چون نه آورده تو مسافرت، خوب نیست و اگر برویم ممکن است دلش بشکند و توی راه برایمان اتفاقی بیافتد. شما بگویید چکارکنم؟
پاسخ اجمالی:
اگر چه احترام به پدر و مادر مهم است اما اشتباهی که بسیاری از افراد مرتکب میشوند این است که احترام را به معنای تبعیت چشم بسته و کامل از آنها میدانند. در حالی که تبعیت از آنها در جایی که دخالت در زندگی حساب شده و موجب به هم ریختن زندگی و تخریب روابط همسران شود لازم نیست. سعی کنید مهارتهای زندگی خصوصا مهارت ابراز وجود و مهارت ارتباط موثر را فرا بگیرید. این مهارتها به شما و همسرتان یاد میدهد که چگونه با هم صحبت کنید و خواستههای خود را بیان کنید که موجب اختلاف نشود و هم اینکه در مقابل خواسته مادر و مادر شوهرتان چگونه برخورد کنید و مخالفت نمایید که نه به او بی احترامی شود و نه به خواسته او عمل کنید.
پاسخ تفصیلی:
در مورد احترام به پدر و مادر روایات زیادی داریم از جمله رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «العبد المطیع لوالدیه و لربه فی اعلی علیین[1]؛ بندهای که مطیع پدر و مادر و پروردگارش باشد، روز قیامت در بالاترین جایگاه است». و در روایتی دیگر فرمودند: « نظر الولد الی والدیه حبا لهما عبادة[2]؛ نگاه محبتآمیز فرزند به پدر و مادرش عبادت است». همچنین آن حضرت فرمودند:«ایاکم و عقوق الوالدین، فان ریح الجنة توجد من مسیرة الف عام و لا یجدها عاق و لا قاطع رحم[3]؛از عاق والدین شدن بپرهیزید، زیرا با اینکه بوی بهشت از مسافت هزار سال به مشام میرسد، عاق والدین و کسی که قطع رحم کند آن بو را احساس نخواهد کرد. امام رضا(علیه السلام) به نقل از پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود:« کن بارا و اقتصر علی الجنة و ان کنت عاقا فاقتصر علی النار[4]؛نسبت به پدر و مادر نیکوکار باش تا پاداش تو بهشت باشد ولی اگر عاق آنها شوی جهنمی خواهی بود».
عاق پدر و مادر عبارت است از خشمگين نمودن و شكستن دل آنان، كه طبق روايات چنين فردي، در دنيا و آخرت خير نميبيند. در آيات قرآن نسبت به احترام، احسان و پاسداشت مقام و جايگاه والدين قيدي به نام ايمان نيامده است، بنابراين بايد به همه پدران و مادران احسان كرد. حتي اگر مشرك و كافر باشند. اما زماني كه سخن از اطاعت و فرمانبرداري به ميان ميآيد، صريح آيه قرآن و روايات است كه اين اطاعت حد و مرز دارد و نبايد توهم كرد كه فرزند بايد به طور كامل تسليم والدين باشد.
اگر چه احترام به پدر و مادر مهم است اما اشتباهی که بسیاری از افراد مرتکب میشوند این است که احترام را به معنای تبعیت چشم بسته و کامل از آنها میدانند. در حالی که تبعیت از آنها در جایی که دخالت در زندگی حساب شده و موجب به هم ریختن زندگی و تخریب روابط همسران شود لازم نیست.
بر اساس تجربه و پژوهشها بسیاری از اختلافات زناشویی نتیجه دخالتهای نابهجا و غیر منطقی خانوادههای اصلی در روابط زناشویی زوجین است. متاسفانه بسیاری از خانوادهها پس از ازدواج به استقلال فرزندان خودشان احترام نمیگذارند و به خود اجازه هرگونه مداخله را میدهند[5] که ضرورت دارد دختر و پسر هر دو نسبت به این آسیب آگاه بوده و با یادگیری مهارتهای مورد نیاز در عین حفظ احترام از دخالت دیگران در امور زندگی جلوگیری کنند.
احترام گذاشتن، تبعیت کردن یا عدم تبعیت، دخالت کردن، مشورت و کمک کردن هر کدام معنای متفاوت و جایگاه خاص خودش دارد. بسیاری از آموزههای دینی و دستوراتی که نوع برخورد فرزندان با والدین را بیان میکند در واقع آموزش مهارتهایی است که موجب میشود در عین حفظ احترام با دستورات ناپسند آنها مخالفت کرد.
در خصوص مسئله شما با توجه به عوامل بروز چنین مسئلهای و همچنین شرایط و ویژگیهای شخصیتی شما و همسرتان راهنمایی متفاوت میشود ممکن است شخصی مهارت نه گفتن بلد نباشد، یا فردی هنوز وابستگی شدیدی به والدینش داشته باشد و مهارت زندگی مستقلانه را نداشته باشد یا فردی دهن بین باشد و خیلی زود قضاوت کند و.... که در این صورت باید با شناسایی دقیقتر، راهکار مناسب تری دریافت نمود.
مهمترین نکته و توصیه که به عنوان یک راهکار عمومی اما موثر میتواند در رضایت زناشویی تاثیر مثبت بگذارد این است که سعی کنید مهارتهای زندگی خصوصا مهارت ابراز وجود و مهارت ارتباط موثر را فرا بگیرید. نداشتن مهارتهای ارتباطی بالاترین عامل در بروز اختلافات و رفتن به سمت طلاق میباشد[6]. این مهارتها به شما و همسرتان یاد میدهد که چگونه با هم صحبت کنید و خواستههای خود را بیان کنید که موجب اختلاف نشود و هم اینکه در مقابل خواسته مادر شوهرتان چگونه برخورد کنید و مخالفت نمایید که نه به او بی احترامی شود و نه به خواسته او عمل کنید.
وقتی با همسرتان خلوت میکنید در یک فضایی صمیمی این مسایل را مطرح کنید و خواهان داشتن بهترین زندگی در آینده خود باشید و برای این منظور خود را مکلف به مطالعه و بررسی راهکارها بکنید. حتی در برخی موارد جهت آموزش به مشاور مراجعه کنید و یا در کلاسهای آموزشی مهارتهای زندگی شرکت نمایید.
موفق باشید.
منابع:
[1].کنز العمال، ج 16، ص 467.
[2].بحار الانوار، ج 74، ص 80.
[3].بحار الانوار، ج 74، ص 62.
[4].اصول کافی، ج 2، ص 348.
[5]. یونسی، جلال، مدیریت روابط زناشویی، نشر قطره، تهران 1388.
[6]. هنریان مسعوده، یونسی جلال، بررسي علل طلاق در دادگاه هاي خانواده تهران، فصلنامه مطالعات روانشناسی بالینی، شماره سوم، سال اول، تابستان 1390.