مناظره ای قرآنی حول محور «اسکیمو و دینداری»

10:12 - 1397/05/14

جوانی سوال کرد: آیا مردمان اسکیمو که به مبلغان دینی دسترسی ندارند، اگر به فطرت خود عمل کنند،  فردای قیامت بازخواست نخواهند شد؟ پاسخ دادم:اگر هیچ راهی برای یادگیری و کسب معارف حقه نداشته باشند طبیعتا خدای متعال با عدل خود با آنان برخورد خواهد کرد و با آنان معامله جاهل قاصر خواهند نمود.

اسکیموها

داشتم از خیابان رد می شدم که جوانی آمد و گفت: حاج آقا چند مدتی است که همان شبهه ی معروف در مورد دینداری اسکیموها ذهن مرا مشغول کرده است. می دانم که غیر مسلمانان نیز باید مسلمان شوند و گرنه از آنها قبول نمی شود؛ اما بحثی که مرا به خود مشغول کرده این است که اگر واقعا کسانی مثل اسکیموها که جاهل قاصرند، طبق فطرت خود زندگی کنند، فردای قیامت باز هم بازخواست می شوند؟
گفتم: شبهه را بگو تا برایت توضیح دهم.
گفت: اسکیمو از دیندار می پرسد: اگر من چیزی از خدای تو ندانم به جهنم می‌روم؟ دیندار: نه اگر ندانی نمی روی. اسکیمو: پس چرا می‌خواهی به من بگویی؟
گفتم: اگر به آیات قرآن دقت کرده باشی، جاهل قاصر را اینگونه معرفی  می کند: «مگر مردان و زنان و كودكان مستضعفى كه[براى نجات خود از محيط كفر و شرك‏] هيچ چاره‏ اى ندارند، و راهى [براى هجرت‏] نمى ‏يابند.»[ نساء/98] به عبارت دیگر آیه می گوید اگر اینگونه افراد گرفتار در محیط کفر و شرک به فطرت خود عمل کنند، انشاءالله اهل نجاتند. بنابراین اگر اسکیموها واقعا هیچ گونه راهی برای آموختن مسائل دینی نداشته باشند، و آن موقع به فطرت خود عمل کنند، می شود گفت که نجات می یابند.

گفت: همینگونه است که می گویی. اسکیموها در یک سرزمین محدود برفی ساکنند و راهی برای بدست آوردن مسائل دینی ندارند.

گفتم: اما شبهه خلاف این را می گوید. شبهه می گوید که اسکیمو به انسان دینداری می گوید که... بنابراین معلوم است که آنها با اشخاص دیندار(مثل کشیش) برخورد داشته اند ولی نخواسته اند که از مسائل دینی سر در بیاورند، و باید فردای قیامت جوابگوی این رفتار ضد دینی خود باشند(چون جاهل مقصر هستند). این نکته در آیه 97 نساء آمده است: «همانا كسانى كه فرشتگان آنها را در حالى كه ستمكار نفس خويشند قبض روح مى ‏كنند (به آنها) گويند: در چه (حالى از نظر دين) بوديد؟ گويند: ما در زمين مستضعف بوديم (ناتوان شده در جنبه ايمان و عمل). فرشتگان گويند: آيا زمين خداوند وسيع نبود تا در آن (از محيط كفر به محيط اسلام) مهاجرت كنيد؟! پس آنان جايگاهشان جهنم است و آن بد جاى بازگشتى است.» البته این را باید گفت که بر فرض که اسکیموها نتوانند به مراکزدینی هجرت کنند، اما چنانکه قبلا گفتیم امکان آگاه شدن از مسائل دینی را داشته اند(طبق شبهه) اما به آن پشت پا زده اند.

گفت: ما بنا بر این بگذاریم که شبهه ی برخورد اسکیمو و انسان دیندار، واقعیت ندارد؛ آیا در آن صورت اگر مطابق فطرت خود عمل کنند، راه نجاتی در فردای قیامت دارند.
 در جواب گفتم: در پیش‌گاه حق، آن‌که از دین خبر ندارد تنها در صورتی مورد مواخذه قرار نمی‌گیرد که در بی‌خبری از دین، مقصر نبوده و تا آن‌جا که برایش امکان داشته تلاش کرده باشد که در این صورت، خداوند با او معامله مستضعف فکری می‌کند و الّا اگر در فراگیری دین، توانایی کافی را داشته، ولی به آن اقدام نکرده است، قطعا در پیشگاه خداوند مقصر است و مواخذه خواهد شد؛ زیرا گذشته‌ از آنکه، دلایل عقلیِ متعددی بر وجوب پی‌جویی دین وجود دارد[محاضرات فی الالهیات،سبحانی،ج1،ص18] آیات و روایات فراوانی نیز بر این امر گواهی می‌دهد.[مانند: بحار الانوار،ج1،ص162]. در روایتی امام صادق(علیه‌السلام) درباره اینکه خداوند در برابر انسان، دارای حجت کامل و بالغ است می‌فرماید: «خداوند روز قیامت بنده را مورد مواخذه قرار می‌دهد. اگر بگوید جاهل بودم خداوند در جوابش می‌گوید چرا نرفتی تحقیق کنی تا یاد بگیری و عمل کنی؟!»[امالی،شیخ مفید،ص227].

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
3 + 6 =
*****