قرآن و مساله ای به نام انتقام الهی

10:29 - 1397/06/03

انتقام الهی به این معنی که ما انسان ها تصور می کنیم، نیست؛ بلکه انتقام الهی به معاندان دین خواهد رسید.

انتقام الهی

گفت: داشتم قرآن می خواندم به آیه ای رسیدم که از انتقام الهی سخن می گفت: «فَلَمَّا آسَفُونا انْتَقَمْنا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْناهُمْ أَجْمَعين‏[زخزف/55] امّا هنگامى كه ما را به خشم آوردند، از آنها انتقام گرفتيم و همه را غرق كرديم.» تعجب کردم مگر امکان دارد خدایی که مهربان باشد و ارحم الرحمین، انتقام بگیرد؟!
گفتم: این یک موضوع عقلی و واضح است ولی بخاطر شبهات مختلف پیچیده شده است. طبق حکم عقل، خداوند، مهربانی خود را شامل کسانی می کند که کارهای خوب انجام دهند و در مقابل، عذاب خود را شامل کسانی می کند که گناهکار هستند و به آموزه های دینی توجهی ندارند. قرآن می فرماید: «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَديدُ الْعِقابِ وَ أَنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ[مائده/68] بدانيد مسلما خدا [نسبت به نافرمانى بندگان‏] سخت ‏كيفر، و [نسبت به طاعت آنان‏] بسيار آمرزنده و مهربان است.»

گفت: بیشتر برایم توضیح بده.
گفتم: ببین دوست عزیز! مهربانی یک طرفه و بدون قید و شرط، همواره آسیب هایی را به دنبال دارد مثل سوء استفاده  برخی از مهربانی و در عین حال، انجام ندادن مسئولیت خود(انتظار مهربانی داشتن شاگردان تنبل از معلم). اما اگر شدت و قهری در کار باشد، میزان سوءاستفاده کمتر می شود. مهربانی و انتقام خدا نیز اینگونه است.
گفت: این را قبول دارم اما وقتی می گوییم خدا منتقم است، نعوذبالله در نظر می آید که خدا هم مثل ما خشمگین شده و انتقام می گیرد.

گفتم: مشکل همینجاست که انتقام گرفتن خدا را، در حد انتقام گرفتن ما انسان ها از یکدیگر تصور می کنیم. تفسیر نمونه در این باره می نویسد: «انتقام" در اصطلاح امروز بيشتر در مواردى به كار مى‏ رود كه اشخاص بر اثر عدم گذشت در برابر خلافكاري ها يا اشتباهات ديگران دست به عمل متقابل مى‏ زنند و حتى مصلحت خود را در عفو و گذشت در نظر نمى‏ گيرند اين صفت مسلما صفت پسنديده ‏اى نيست زيرا انسان در بسيارى از موارد بايد عفو و گذشت را بر مقابله به مثل مقدم بدارد ولى" انتقام" در اصل لغت به اين معنى نيست، بلكه به معنى كيفر دادن گناهكار(با شدت بیشتر) است و مسلم است كه مجازات گناهكاران گردنكش و ستمگر نه تنها كار پسنديده‏ اى است بلكه صرف نظر كردن از آنها مخالف عدالت و حكمت است.»[1] چنانکه جهنمیان نیز عذاب خود را مطابق با عدالت می دانند. «وَ يَوْمَ يُعْرَضُ الَّذينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ أَ لَيْسَ هذا بِالْحَقِّ قالُوا بَلى‏ وَ رَبِّنا قالَ فَذُوقُوا الْعَذابَ بِما كُنْتُمْ تَكْفُرُون‏[احقاف/34] و روزى كه كافران را بر آتش دوزخ عرضه كنند(به آنها گويند) آيا اين وعده دوزخ حقيقت نبود؟ گويند: بلى به پروردگارمان سوگند كه حق بود. خدا گويد: پس امروز به كيفر كفرتان سختى عذاب دوزخ را بچشيد.»

گفت: با این حساب، انتقام الهی بیشتر نصیب افراد معاند با خدا و افرا شرور خواهد شد.
گفتم: وقتی خداوند با عدالت خویش به حساب همه می رسد، هر کس ذره ای کار بد  نیز انجام داده باشد، باید در مقابل آن پاسخگو باشد. «و هر كس هم وزن ذره‏ اى كار بد كرده آن را مى ‏بيند.»(زلزله/8) ولی طبعتاً انتقام الهی، بیشتر شامل افراد معاند با دستورات خدا و مانند آن خواهد شد. چنانکه در آیه  چهار آل عمران آمده است. «مسلما كسانى كه به آيات خدا كافر شدند، براى آنان[به كيفر كفرشان‏] عذابى سخت است؛ و خدا تواناى شكست ‏ناپذير و صاحب انتقام است.» و در آیه 22 سجده می خوانیم. «ستمكارتر از كسى كه به وسيله آيات پروردگارش تذكر داده شود، سپس از آنها روى برگرداند، كيست؟ بی ترديد ما از مجرمان انتقام مى‏ گيريم.» شما اگر تفسیر آیه ای را که در باره انتقام است و از آنجا برایت شبهه ایجاد شد(زخرف/55) را ببینی، متوجه خواهی شد که در مورد فرعون است. ظالمی که قرآن در باره او می فرماید: «إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلَ أَهْلَها شِيَعاً يَسْتَضْعِفُ طائِفَةً مِنْهُمْ يُذَبِّحُ أَبْناءَهُمْ وَ يَسْتَحْيي‏ نِساءَهُمْ إِنَّهُ كانَ مِنَ الْمُفْسِدينَ[قصص/4] همانا فرعون در زمين (مصر) تكبر و گردنكشى آغاز كرد و ميان اهل آن سرزمين تفرقه و اختلاف افكند، طايفه‏ اى از آنها (بنى اسرائيل) را سخت ضعيف و ذليل مى ‏كرد، پسرانشان را مى‏ كشت (كه مبادا به ظهور موسى قدرت يابند) و زنانشان را زنده مى‏ گذاشت (كه به خدمت پردازند). همانا فرعون مردى بسيار مفسد و بد انديش بود.» آیا اینگونه ظالمی که رحم و انسانیت را به کناری گذاشته است، نباید جواب بی رحمی خود را ببیند و به سختی مجازات شود؟

گفت: ممنون. چیزهای تازه ای یاد گرفتم.

پی نوشت
[1]. تفسير نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، دارالکتب الاسلامیه، 1374ش، ج‏2، ص421.

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
7 + 10 =
*****