امت وسط و افراط و اسراف

08:06 - 1397/06/05

-میانه روی در امور از رفتار پسندیده و امورات عقلانی است که انسان را از دچار شدن به مشکلات دور می دارد. موضوعی که در دین مبین اسلام به صورت خاص به آن پرداخته شده است و علاوه بر قرآن کریم، حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز اشاره فرموده اند که:«خیرُ الاُمورِ اَوسطُها» بهترین هر چیز و هر کار، حدّ میانه و حد وسط آن است.

اسراف، بلای خودمانی!

از مهمترین ویژگی های دین مبین اسلام، توجه موکّد به حدّ وسط و میانه روی می باشد، همچنان که در آیات و روایات متعددی به این نکته اشاره شده است.
قرآن کریم، از مسلمانان به «امت وسط» نام برده است:
«وَکَذَلک جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطًا...»؛ بدین گونه شما را امتی میانه قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و پیامبر هم بر شما گواه باشد.[1]
رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) نیز فرموده اند: «خیر الامور اوسطها»؛ بهترین هر چیز و هر کار، حدّ میانه و حد وسط آن است.[2]
گاهی انسان در انجام تکالیف خود دچار افراط و تفریط می شود و به تندروی و کندروی روی می آورد که از جمله نتایج آنها؛ خطای در امور مالی و دخل و تصرف ها ناصحیح در موارد مصرفی است.
خلقت و آفرینش آسمان ها و زمین و آنچه در آن است [3] با حساب و کتاب الهی بوده است، و اگر مردم درست، به جا و به اندازه استفاده نمایند و میانه روی کنند، به کمبود و فقر و گرفتاری نخواهند افتاد؛ و بالعکس اگر چنانچه جامعه ای گرفتار تبذیر و اسراف شود، قهراً آثار شوم آن دامن گیر آن ملّت می گردد و موجب محرومیت نسل های حاضر و آینده از این مواهب می باشد.
شخصی که لوازم گرمایش و سرمایش محل زندگی و محل کار را بی دلیل روشن نگه می گذارد؛ راننده ای که ماشین خود را بدون دلیل روشن می گذارد؛ کاسبی که لامپ های مغازه اش بی مورد روشن می ماند؛ نانوایی هر روز مقدار زیادی از نانش دور ریخته می شود؛ رستوران و غذاپزی که غذاهایش دورریز دارد؛ و صدها مثال این چنینی است که از افراط و تفریط حاصل شده و موجبات امر اسراف و خشم خدا را به وجود می آورد.
فلذا مشخص است که از بارزترین نتایج افراط و تفریط در انجام امورات، هم چون «اسراف» می باشد؛ که به شدت در پیشگاه الهی نکوهش شده است.
در فرهنگ لغت های فارسی [4] نیز از اسراف به «درگذشتن از حدّ میانه، از حدّ تجاوز کردن» و «گزاف و بی اندازه یا بیجا و بی محل خرج کردن.» و «تلف کردن مال. صرف چیزی در غیر محل. زیاده از حاجت خرج کردن.» تعبیر شده است.
هر مسلمان باید این را مدّنظر داشته باشد که اسراف نمودن، علاوه بر ضرر فردی ، دارای ضررهای اجتماعی متعددی می باشد، فلذا با تأملّی در 23 مرتبه تکرار کلمه اسراف و مشتقاتش در قرآن مشاهده می نماییم که همراه با تقبیح و تهدید و عذاب بیان شده اند، زیرا اسراف و تبذیر از عوامل زمینه ساز فساد، تباهی و نابودی ملّت ها و جوامع است.
در سیره ائمه معصومین (علیهم السلام) بسیار تاکید شده است که مسلمانان از هرگونه اسراف بپرهیزند و حتّی از دور ریختن اندکی آب و یا هسته خرمایی که به کار می آید نیز پرهیز نمایند؛ و بر می آید که اسراف تنها در رابطه با هزینه ها نیست و زیاده روی مصارف زندگی من جمله خوراک، پوشاک، مسکن و وسایل زندگی همچون ماشین، مغازه، خانه، محل کار، مصرف آب و برق و گاز و امثال اینها نیز جاری است. و در حقیقت اسراف و تبذیر زاییده روحیه مصرف گرایی و تجمّل پرستی است و همانطور که گذشت مورد نکوهش در کلام الهی و کلام معصومین می باشد.
در این میان، حسابگر بودن موضوعی دیگری است که مقوله ای جدا از اسراف به حساب می آید. همان موضوعی که حضرت علی(علیه السلام) در سخن کوتاه و پرمعنای دعوت به اعتدال در بذل و بخشش هاى مالى دارند و فرموده اند:«کُنْ سَمْحاً وَلاَ تَکُنْ مُبَذِّراً، وَکُنْ مُقَدِّراً وَلاَ تَکُنْ مُقَتِّراً»؛ سخاوتمند باش و در این راه اسراف مکن و در زندگى حساب گر باش و سخت گیر مباش.[5]

پی نوشت ها:
1. سوره مبارکه بقره، آیه 143.
2. صافی، محمود بن عبد الرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، ج ‏15، ص 49.
3. اشاره به مضمون آیات « و ما خلقت السماوات و الارض»
4. فرهنگ لغت دهخدا و معین(آدرس مطلب).
5. مکارم شیرازی،ناصر،پیام امام امیرالمؤمنین(ع) جلد 12 ص33.

کلمات کلیدی: 

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
7 + 2 =
*****