حکم معامله های صوری

فروشنده و مشتری باید در عقدی که میان آنها اتفاق می افتد قصد جدی داشته باشند و هرگونه معامله‌ی صوری که دو طرف معامله در آن قصد جدی ندارند باعث بطلان معامله می شود و امروز یکی از کارهایی که افراد برای رسیدن به مقاصد خود انجام می دهند به این صورت است که معاملات صوری میان خود انجام می دهند و وقتی که به هدف خود رسیدند معامله را باطل و دو طرف باز به کالاهای خود دست پیدا می کنند.
آیت الله خامنه‌ای در مورد جدی بودن قصد در معامله می‌فرمایند:
«منظور آن است که به شوخی یا در خواب یا سهوی یا بدون قصد، معامله نکرده باشد، اگر کسی ادعا کند که به شوخی معامله کردم و شرعاً نتواند در دادگاه ثابت کند، ادعای او پذیرفته نمی­‌شود.» [1]

بر این اساس اگر کسی در معامله‌ی خود شرط کند به شرطی این کالا را به تو می فروشم که دوباره به من بفروشی، چه حکمی دارد؟
سوال: بعضی از افراد اقدام به فروش بعضی از املاک خود می‏‌کنند به این شرط که دوباره آن را از همان مشتری به قیمتی بیشتر از قیمتی که خریده است خریداری کنند، آیا این بیع صحیح است؟
جواب: اين نوع بيع صوری و وسيله‏‌ای برای دستيابی به قرض ربوی می‏‌باشد و لذا حرام و باطل است، بله اگر ملک خود را به‌طور جدّی و به نحو صحيح شرعی بفروشند و سپس اقدام به خريد نقدی يا نسيه آن به همان قيمت يا بيشتر از مشتری نمايند، اشکال ندارد. [2]

پی‌نوشت:
1). آیت الله خامنه‌ای، رساله آموزشی، خرید و فروش، درس سی و ششم.
2). آیت الله خامنه‌ای، استفتائات، مسائل متفرقه بیع، سوال1539.