هر چند ممکن است مشرکان در مراحل اولیه قیامت، گناه خود را کتمان کنند؛ اما در مراحل بالاتر نمی توانند گناهان خود را کتمان کنند.
پرسید: مگر قیامت روزی نیست که کسی در آن روز، نمی تواند گناه خود را کتمان کند؟
گفتم: چرا.
گفت: پس چرا در آیه 23 انعام بیان کرده: «مى گويند: «به خداوندى كه پروردگار ماست سوگند، كه ما مشرك نبوديم!» و سپس در آیه 42 نساء، خلاف این را بیان می کند: «و از خدا سخنى پنهان نتوانند كرد.» این اختلاف را چگونه باید حل کرد؟
گفتم: این دو آیه در مقام بیان دو مطلب مجزا و مختلف هستند. نه متضاد. زیرا که آیه 23 انعام در مقام بیان دروغگو بودن مشرکان هست، و آیه دوم در مقام بیان این که همه چیز برای خدای متعال روشن است.
گفت: پس با آنکه خدا همه چیزرا می داند، چرا مشرکان به دروغ متوسل شوند؟
گفتم: تفاسیر می نویسند که کتمان کردن مشرکان یا حاکی از ملکه شدن دروغگویی و خدعه و فریب در وجود آنهاست[1]، و یا بخاطر این است که قیامت دارای مراحلی است و به تدریج پرده ها از جلو چشم انسان کنار می‌رود و گر چه کافران در مراحل اولیه(مثل دادگاه دنیا)، منکر هر گونه جرمی می‌شوند، اما در مراحل بالاتر(با دیدن شواهد جرم)، اعتراف می‌کنند.[2] و یا در مورد مسیحیانی است که قائل به سه خدا هستند و در عین حال خود را موحد می‌دانند و يا كسانى كه دم از توحيد مىزدند ولى عمل آنها بوى شرك مىداد زيرا دستورات پيامبران را زير پا گذاشته بودند و به غير خدا تكيه داشتند، و ولايت اولياى الهى را انكار مىكردند و در عين حال خود را موحد مىپنداشتند.[3]
گفت: حالا دانستم که این دو آیه بر دو مطلب جداگانه دلالت دارند.
پی نوشت
[1]. ترجمه تفسير الميزان، طباطبايى، سيد محمد حسين، سيد محمد باقر موسوى همدانى، ناشر: دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسين حوزه علميه قم، سال چاپ: 1374 ش، ج7، ص70.
[2]. ر.ک: تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، ناصر، دارالکتب الاسلامیه، 1374ش، ج5، ص18.
[3]. همان، ج5، ص 188.