تاثیر دعا بر سرنوشت انسان

جوانی در شبکه های اجتماعی فضای مجازی به بندده پیام داد و نسبت به دعا کردن و توسل به خداوند و ائمه اطهار(علیهم‌السلام) برای تغییر وضعیت موجود تردیدهایی داشت؛ در ضمن گفتگوی زیر به شبهه او می‌پردازیم:

جوان: جهان دارای نظم و قانون هست یا نه؟
من: بله، درسته، جهان نظم و قانون داره.
جوان: این نظم و قانون چطور در جهان حاکم شده؟
من: نظم و قانون باید توسط یک موجود دارای علم و قدرت اعمال بشه؛ هر چقدر نظم ظریف تر و دقیق تر باشه و هر چه قانون شامل تر و کامل تر باشه، نشون از ناظم و قانون گذار عالم تر و کاملتر داره. ناظم و قانون گذار عالم، خدای عالمه.

جوان: اگه همه چیز در عالم بر اساس نظم و تقدیر خدای عالمه، پس دیگه دعا واسه چیه؟ عالم که بر اساس نظم و قانونش به پیش میره، دعا آیا می خواد نظم و قانون رو به هم بریزه؟!
من: نه هرگز، دعا چنین کاری نمی‌کنه.
جوان: مگه شما نمی‌گید دعا مسیر رو تغییر میده؟
من: ببین دوست عزیز، بین امور تکوینی و امور اختیاری انسان فرق وجود داره؛ در امور تکوینی هیچ تغییری رخ نمیده، به طور نمونه سنگ به عنوان یک جسم جامد، تحت تاثیر جاذبه ی زمین، به پایین کشیده میشه و یا درخت سیب، میوه سیب میده. البته ممکنه در برخی جاها سنگ تحت تاثیر نیروی جاذبه قرار نگیره و یا درختی میوه دیگه ای بده؛ ولی این موارد عادی نیست و اگر رخ بده، معجزه هستش؛ چون‌ خارق العاده و محیر العقوله. بنابراین اراده ی خدای عالم به این تعلق گرفته که پدیده ها در جهان طبیعت بر اساس مراتب و نظم فعالیت کنند که به این قانون «عالم خلق» میگن؛ البته خدای عالم توان داره که از راه «عالم امر» به طور «کن فیکون» در پدیده ها اثر بذاره؛ اما این موارد خیلی کمه؛ از جمله قوانین و سنت های الهی اینه که هیچ چیز بدون سبب و علت، تحقق پیدا نمی کنه؛ مثلا آتش سبب سوزاندنه.

جوان: من هم دقیقا همین رو می گم، سوال منم اینه که دعا چطور می تونه سنت و قانون الهی رو به هم بزنه؟ اگه آتش کارش سوزاندنه که دیگه باید بسوزونه. علت، معلول رو به همراه داره.
من: باز، دقت نکردی، همه امور که این‌جوری نیست؛ امور اخیتاری انسان که تحت ضابطه و قانون خاصی نیست به اراده و تلاش من بستگی داره؛ بله آتش باید بسوزونه، اما مثلا شما می‌خوای بری مسافرت و ممکنه در بین راه تصادف کنی و... یا تصمیم می‌گیری فلان کار رو انجام بدی، دوست داری خونه بخری، ماشین بخری یا کار مناسبی برات جور بشه، این امور مثل امو تکوینی نیست که دو دو تا چهار تا باشه.
جوان: یعنی دعا کردن روی این موارد تاثیر می‌ذاره؟
من: بله، اونا که مثل امور تکوینی تحت ضابطه خاصی نیستن، تحت شرایط مختلف عوض میشن و خدا می‌تونه این شرایط رو تغییر بده.

جوان: پس قضا و قدر چی میشه؟ چه معنایی داره؟ آخه چطور میشه هم قضا و قدر رو پذیرفت و هم تاثیر دعا رو؟
من: قضا و قدر الهی بر اساس اختیارو عمل‌کرد ما و حتی دعای ما شکل می‌گیره، مثلا خدا می‌دونه ما در ساعت 10 می‌خواییم از خونه بیایم بیرون، لذا خدا نیز تقدیر میکنه که من ساعت 10 بیام بیرون.
جوان: پس باز به اراده و تلاش ما بستگی داره، نقش اینجا دعا چیه؟
من: ببین اینجا دعا هم یک عمل اختیاریه، ما به دلخواه خودمون داریم دعا می‌کنم، اینجا دعا میشه کمک گرفتن از دیگری که خداوند متعال یا ائمه ازاطهار(علیهم‌السلام) باشن، نقش دعا اینه که اونا به کمک ما میان، برخی موانع رو بر می‌دارن، اراده ما رو تقویت می‌کنن و... .

جوان: یعنی دعا می‌تونه قضا و قدر الهی رو هم تغییر بده؟
من: بله، در اون صورت قضا و قدر الهی رفته روی دعا؛ بذار یه مثال بزنم تا روشن بشه: فرض کن می‌خوای بری مسافرت، خدا چنین تقدیر می‌کنه، اگر این بنده من، برای دفع بلا دعا کرد یا صدقه داد، تصادف نکنه(مثلا وسط راه ماشین پنچر میشه و میزنه کنار) اما اگر دعا نکرد تصادف بکنه. لذا در مواردی که دعا تاثیر داره، خود دعا در قضای الهی اومده. این مساله در روایات ما هم زیاد بهش اشاره شده به طور مثال امام صادق(علیه‌السلام) فرمودند: «إِنَّ الدُّعَاءَ يَرُدُّ الْقَضَاءَ وَ قَدْ نَزَلَ مِنَ السَّمَاءِ وَ قَدْ أُبْرِمَ‏ إِبْرَاماً: همانا دعا برمی‌گرداند قضای الهی را و لو اینکه از آسمان نازل شده و محکم شده باشد».(الكافی، ج‏2، ص 469)

جوان: آیا دعا می‌تونه سرنوشت کسی رو عوض کنه؟
من: سرنوشت که دست خود ماست، این ماییم که با اختیار و انتخاب خودمون، سرنوشت خودمون رو می‌سازیم، لذا سرنوشت دست ماست. دعا در اینجا هم همون‌طور که توضیح دادم نقش کلیدی داره؛ می‌تونه خیلی از کارها رو تغییر بده؛ دعا یعنی ما از خدا می‌خواییم تا مسیر ما رو تغییر بده، پس دعا بسیار موثره.

جوان: واقعا از شما ممنونم، الان متوجه شدم، از این به بعد برای قرار گرفتن تو مسیر خوبی ها و عاقبت به خیری خودم و دیگران خیلی دعا می‌کنم.
من: احسن، خیلی خوبه، سعی کن برای هر چیزی دعا کنی و نوع خوبش رو از خدا بخوای.

______________________________________________________________
كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي، دار الكتب الإسلامية - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.