﴿إنَّ هَـٰذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَأنَا ربُّكُمْ فاعْبُدُون﴾.[1]
براي كساني كه با اعلاميه ها و سخنراني هاي امام امت آشنا هستند؛ روشن است كه يكي از مهمترين رهنمودها و توصيه هاي معظم له به ملتهاي مسلمان و اقشار مختلف ملت مسلمان ايران و آحاد آن، مسأله وحدت و تأكيد بر عوامل آن و تحذير و هشدار نسبت به اموري است كه موجب تضعيف وحدت امت اسلامي و ملت ايران مي باشد.
اين نوشتار در صدد است تا به مناسبت سالگرد عروج ملكوتي حضرت امام امت؛ بنيانگذار جمهوري اسلامي و با توجه به حساسيت زمان، به بحث و بررسي ابعاد اين مسأله در سخنان و نوشته هاي به يادگار مانده از آن رهبر الهي بپردازد:
توحيد و وحدت كلمه
اصلي ترين شالوده وحدت امت اسلامي؛ همانا توحيد ربوبي است، و اگر مسلمانها در اين نكته تأمل كنند كه خداوندي كه غير از او خدايي نيست؛ مبدﺀ هستي و منتهاي هستي است و همه از اويند و براي اويند و به سوي او برخواهند گشت. [2] و تنها او به حساب آنها رسيدگي خواهد كرد و تنها بايد در مقابل او پاسخگو باشند و او تنها اسلام[3] را به عنوان دين مورد قبول[4] خود، از آنها پذيراست. و خداوند آنانرا به وحدت كلمه و اعتصام به حبلالله فرمان داده است؛([5]) به خوبي در خواهند يافت كه چارهاي جز وحدت و همدلي با يكديگر ندارند. با وحدت و همدلي است كه ميتوانند مصداق: ﴿...رُحَمَآﺀُ بَيْنَهُمْ...﴾([6]) باشند، و با هماهنگي و همسويي است كه مي توانند در مقابل جبهه كفر: ﴿...أشِدَّآﺀُ عَلَي الْكُفَّارِ...﴾ باشند [7] و در صورت يكپارچگي امتهاي اسلامي است كه نصرت الهي يار و ياور آنها خواهد بود و در پناه امداد الهي مي توان به عزت اسلامي دست يافت كه: <يدالله مع الجماعة>.
سرتاسر تعاليم اسلام نه با يك زبان، بلكه با صد زبان، همه امت اسلام را به وحدت فرا مي خواند. انحصار دين مقبول الهي در اسلام، انحصار عبادت در مقابل خداي يگانه، و توكل و تسليم و رضا در مقابل خداي واحد، كتاب آسماني قرآن كه تصديق كننده كتابهاي آسماني قبل و مهيمن و مسلط بر آنهاست [8]، ترغيب به برپايي نمازها به صورت جماعت، اهتمام بر نماز جمعه، نماز گزاردن به سوي قبله واحد، اعتقاد به پيامبري واحد، كتاب آسماني واحد و تشريع روزه همگاني در ماه واحد و انجام فريضه حج توسط همه مسلمانان؛ صرف نظر از رنگ پوست و زبان و مليّت، آن هم در زمان واحد و مكان واحد و با لباس واحد؛ همه و همه همگان را به وحدت و يكدلي و يكپارچگي دعوت مي كند.
وحدت گرچه مطلوب هر انسان عاقلي است، امّا نتايج زيبا و شيرين آن خواستني تر و دنبال كردني تر است.
عوامل وحدت
از آنجا كه <تعرف الأشياﺀ بأضدادها>؛ اگر بخواهيم به خوبي عوامل وحدت را بشناسيم، بايد علاوه بر شناخت عوامل وحدت آفرين، عوامل شكننده و تضعيف كننده وحدت و اسباب تفرقه را نيز بكاويم.
از جمله موجبات وحدت در كلام حضرت امام (ره) را مي توان به صورت ذيل فهرست نمود:
1. اتكال به خداوند و توجه به اسلام عزيز ﴿صحيفه نور، ج 5، ص 271 و 272﴾.
2. داشتن مقصد واحد ﴿صحيفه نور ج 15، ص 177﴾.
3. تفاهم در اصول عقايد اسلامي ﴿صحيفه نور ج 15، ص 177﴾.
4. حفظ شعائر مذهبي و برپايي آنها ﴿كشف الاسرار، ص 123 ﴾.
5 . اجتماعات مسلمين، نماز جمعه و جماعت، مراسم حج ﴿صحيفه نور، ج 9، ص 223﴾.
6 . اعياد اسلامي و ايام الله مانند: ميلاد رسول اكرم (ص) ﴿صحيفه نور، ج 15، ص 263﴾.
7. ارادت به سيدالشهدا (ع) ﴿صحيفه نور، ج 10، ص 216 و 217﴾.
8 . تلاش براي رفع اختلافات ﴿صحيفه نور، ج 11، ص 219﴾.
9. چشم پوشي از نواقص يكديگر ﴿صحيفه نور، ج 16، ص 174﴾.
10. ارجاع موارد اختلاف به حكميت ﴿صحيفه نور، ج 14، ص 159﴾.
11. توجه به برادري ديني ﴿صحيفه نور، ج 15، ص 280 ـ 278﴾.
12. واحد شمردن همه ممالك اسلامي ﴿صحيفه نور، ج 17، ص 137﴾.
13. تساوي حقوق براي همه مسلمانها ﴿صحيفه نور، ج 5، ص 219﴾.
14. در كنار يكديگر بودن همه مذاهب اسلامي ﴿صحيفه نور، ج 9، ص 3 و4﴾.
15. حضور در جماعت اهل سنت در حج ﴿صحيفه نور، ج 9، ص 176 و 177﴾.
16. متابعت از قضات اهل سنت در وقوفين ﴿صحيفه نور، ج 9، ص 176﴾.
17. وحدت مصالح شيعه و سني ﴿صحيفه نور، ج 14، ص 247﴾.
18. واحد بودن دشمنان شيعه و سني ﴿صحيفه نور، ج 18، ص 22﴾.
19. مقدم دانستن مصالح عمومي بر مصالح شخصي ﴿صحيفه نور، ج 12، ص 182 و 183﴾.
عوامل ضد وحدت
حضرت امام (ره) مسأله وحدت را يك تاكتيك يا ابزار مصلحتي جهت پيشبرد اهداف و مقاصد سياسي انقلاب اسلامي نمي دانستند، بلكه به اقتضاي <عزّت و اقتدار مسلمين> و <ماهيت اجتماعي و سياسي بودن مكتب اسلام> بر اين اصل قرآني اهتمام داشتند؛ از اين رو همواره بر استمرار و گسترش آن به عنوان امري ضروري و حياتي تأكيد نمودند و سالها قبل از پيروزي انقلاب اسلامي همچنان كه بر ايجاد و حفظ مسأله وحدت تلاش كردند؛ درصدد معرفي و روشن نمودن عوامل ايجاد تفرقه و اختلاف برآمدند. جوهره اصلي تاريخيترين سند به جا مانده از معظم له كه در تاريخ يازدهم جمادي الاول 1363 ﻫ . ق ـ سالها قبل از رهبري سياسي ـ نگاشته شده است؛ تصوير روشن اين قضيه است.
براين اساس لازم است كه عوامل ايجاد تفرقه و شكاف ميان اجتماع الهي مسلمانان نيز مورد دقت و توجه قرار گيرد. حضرت امام خميني (ره) از جمله مهمترين علتهاي تفرقه را چنين بر مي شمارند: [9]
1. توطئه شياطين، 2. هواهاي نفساني، 3. گروه گرايي، 4. جزيي نگري.
گذشته از حسن ذاتي وحدت، نتايج و اثرات اين امر آنچنان سرنوشت مسلمانان را تغيير مي دهد كه آحاد مسلمين پس از اصول اعتقادات، بيشترين وجهه همت خود را در برقراري و حفظ وحدت امت اسلامي قرار دهند.
وحدت؛ عامل پيروزي
هيچ مسلماني را نمي يابيد كه حداقل آرزوي پيروزي اسلام بر كفر را نداشته باشد و انتظار تحقق روزگار مبارك و سرتاسر خير: ﴿... لِيُظْهِرَهُ عَلَي الدِّينِ كُلِّهِ...﴾[10] را نكشد و براي ايام الله، غلبه جندالله و حزب الله لحظه شماري ننمايد؛ چرا كه: ﴿وَإنَّ جُندَنَا لَهُمُ الْغَالِبُونَ﴾[11] و ﴿... فَإنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْغَالِبُونَ﴾.[12]
فرياد تكان دهنده ﴿وَلاَ تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا...﴾[13] هر ضمير روشن و قلب مؤمني را به وحدت و يكدلي و پاسخ منفي به وسوسه هاي شيطاني كه بذر سوﺀظنّ و بددلي و بد گماني را در جوامع اسلامي مي پراكند، فرا مي خواند.
وحدت؛ عامل جلب رحمت و نصرت الهي و تنها درمان دردهاي مسلمين و نجات آنها از يوغ استعمار و استكبار و مقدمهي ساختن جهان اسلام است. اميد است كه مسلمانها به نداي ناصحانه رهبر فقيد جهان اسلام بيش از پيش توجه كنند و در راه و روش تعامل با يكديگر تجديد نظر نمايند.
منابع:
[1]. الأنبياﺀ ﴿21﴾ : 92.
[2]. البقره ﴿2﴾ : 156.
[3]. آل عمران ﴿3﴾ : 19.
[4]. آل عمران ﴿3﴾ : 85 .
[5] . آل عمران ﴿3﴾ : 103.
[6] . الفتح ﴿48﴾ : 29.
[7]. همان.
[8] . المائده ﴿5﴾ : 48.
[9]. وحدت از ديدگاه امام خميني (ره)، تبيان، دفتر پانزدهم، ص 400 ـ 337.
[10]. التّوبه ﴿9﴾ : 33.
[11]. الصّافات ﴿37﴾ : 173.
[12]. المائده ﴿5﴾ : 56 .
[13]. آل عمران ﴿3﴾ : 105.
ماهنامه نامه جامعه، شماره سي و سوم.