بعد از معجزه اژدها شدن عصا، تمام ساحران و تعداد بسیاری از مردم به موسی(علیه السلام) ایمان آوردند.
شبهه: قرآن در مورد ایمان آوردن ساحرانی که فرعون برای مقابله با حضرت موسی(علیهالسلام) دعوت کرد، تناقض گویی کرده است، در برخی آیات فرموده آنها ایمان آوردند [طه/ 72- 73] و در برخی دیگر فرموده آنها ایمان نیاوردند[یونس/83].
پاسخ:
قرآن کریم در سوره یونس میفرماید: «فَمَا ءَامَنَ لِمُوسىَ إِلَّا ذُرِّیَّهٌ مِّن قَوْمِهِ عَلىَ خَوْفٍ مِّن فِرْعَوْنَ وَ مَلَایْهِمْ أَن یَفْتِنَهُمْ وَ إِنَّ فِرْعَوْنَ لَعَالٍ فىِ الْأَرْضِ وَ إِنَّهُ لَمِنَ الْمُسْرِفِینَ[یونس/83] (در آغاز) هیچ کس به موسی ایمان نیاورد، مگر گروهی از فرزندان قوم او؛ (آن هم) با ترس از فرعون و اطرافیانش، مبادا آنها را شکنجه کنند؛ زیرا فرعون، برتریجویی در زمین داشت و از اسرافکاران بود».
در مورد معنای ذریه، گفتارهای بسیاری وجود دارد. از جمله اینکه «ذرّیه» به فرزند و نسل معنا شده است.[1] همچنین تعدادی «ذرّیه» را به معنای گروهی از قبیله تفسیر کردهاند.[2] برخی از مفسران نیز در تقریر معنای «ذریه» آوردهاند: «این گروه کوچک و اندک که به مقتضاى ظاهر کلمه ذریه، بیشتر از جوانان و نوجوانان تشکیل مىشدند … »[3] بنابراین مفسرین ضمیر در «قومه» را به موسی(علیه السلام) برگشت داده و و گفته اند: منظور از جمله «ذُرِّیَّهٌ مِنْ قَوْمِهِ» بعضى از افراد ضعیف و طبقه ناتوان بنى اسرائیل بود، و اما بزرگان و اشراف و توانگران بنى اسرائیل ایمان نیاوردند. اعتبار عقلى هم مؤید این ظهور است.[4]
حال به پاسخ سوال برگردیم که آیا ساحران ایمان آوردند یا نه؟ بهترین و دقیقترین جواب داده شده این است که آیه مذکور تنها در مقام بیان اولین ایمان آورندگان به موسی(علیه السلام) در ابتدای رسالت آن حضرت بوده است؛ بنابراین محتوای آیه، منافاتی با ذکر نشدن اسم ساحران ندارد. این معنا را برخی از مفسران به صراحت بیان کردهاند: «بعد از معجزه اژدها شدن عصا، تمام ساحران و تعداد بسیاری از مردم به موسی(علیه السلام) ایمان آوردند، اما قبل از این معجزه تنها تعداد معدودی از جوانان بنی اسرائیل به موسی(علیه السلام) ایمان آوردند … آنها هم از فرعون و هم از بزرگان قوم خود میترسیدند که آنها را مجبور به برگشت از دین موسی(علیه السلام) کنند.»[5]
__________________________________________________
پی نوشت
[1]. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، ج 3، ص 6، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ ششم، 1371ش.
[2]. فضل الله، سید محمد حسین، تفسیر من وحی القرآن، ج 11، ص 354، دار الملاک، بیروت، چاپ دوم، 1419ق.
[3]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج 8، ص 365، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1374ش.
[4]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 10، ص 112، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق؛ تفسیر نمونه، ج 8، ص 366.
[5]. مغنیه، محمد جواد، تفسیر الکاشف، ج 4، ص 185، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ اول، 1424ق.
شبهه: قرآن در مورد ایمان آوردن ساحرانی که فرعون برای مقابله با حضرت موسی(علیهالسلام) دعوت کرد، تناقض گویی کرده است، در برخی آیات فرموده آنها ایمان آوردند [طه/ 72- 73] و در برخی دیگر فرموده آنها ایمان نیاوردند[یونس/83].
پاسخ: آیه مذکور تنها در مقام بیان اولین ایمان آورندگان به موسی(علیه السلام) در ابتدای رسالت آن حضرت بوده است؛ بنابراین محتوای آیه، منافاتی با ذکر نشدن اسم ساحران ندارد.