-مشروط کردن INSTEX به اجرای گام‌های FATF، تلاش اروپا برای شفافیت و اشراف اطلاعاتی بر تبادلات مالی کشور در راستای موثرتر هرچه بیشتر تحریم‌ها است. سؤالات ساده‌ای مطرح است که وقتی مبدأ و مقصد ابزار پشتیبانی مشخص است؛ چه نیازی به استانداردهای FATF است؟
(INSTEX (Instrument in Support of Trade Exchanges در 31 ژانویه سال جاری میلادی به‌عنوان ابزار پشتیبان مالی توسط سه کشور اروپایی آلمان، فرانسه و انگلیس، در غیاب سایر کشورها رونمایی شد. بیانیه روز رونمایی در بخارست رومانی دست‌مایه پردازش رسانه‌ای این روزها شده و به عبارتی مهم‌ترین سند برای بررسی ابعاد رابطه مالی ایران و اروپا بعد از خروج آمریکا از برجام است.
تلاش اروپا برای شفافیت در راستای کارآمدی تحریم‌ها
یکی از برجسته‌ترین نقاط این بیانیه‌ها، ارتباطی است که سران اروپایی بین کنوانسیون‌های مرتبط با FATF و ابزار مالی برقرار کرده‌اند. درواقع آن‌ها انتظار دارند که ایران برای پیشرفت این ابزار مالی به‌صورت پیش‌فرض این کنوانسیون‌ها را بپذیرد. این در حالی است که موضوع FATF در ایران همچنان محل چالش است. در بیانیه بخارست تأکید شده است که این ابزار پشتیبان، «منطبق با بالاترین معیارهای بین‌المللی در زمینه مبارزه با پول‌شویی، مبارزه با تأمین مالی تروریسم (AML/CFT) و تبعیت از تحریم‌های اتحادیه اروپا و سازمان ملل منطبق خواهد بود» و در ادامه بیانیه، مطرح کرده که انتظار می‌رود ایران «فوراً تمامی عناصر برنامه اقدام FATF را اجرا کند.»
آنچه اروپا از ایران انتظار دارد، بیانگر نوعی مطالبه است که با شرط (بخوانید اجبار) تفاوت چندانی ندارد. باید به این نکته توجه داشت که بالاترین معیارها (AML/CFT) برای کشورهایی اعمال می‌شود که در لیست سیاه FATF باشند. این در حالی است که ایران در شرایط تعلیق از اقدام متقابل قرار دارد و این موضوع حاکی از نوعی بدبینی و پیش‌فرض منفی این کشورها به ایران است.
ساحات (اینستکس) نهاد متناظری است که اروپا از ایران درخواست دارد که متناظر با شرکت ثبت‌شده در فرانسه، در ایران ایجاد شود تا مسئول تراکنش‌های ریالی باشد. شفاف و مؤثر بودن این نهاد، دو درخواستی است که در بیانیه برآن تأکید شده است. این درخواست را باید در کنار اعمال بالاترین معیارهای ضدپول‌شویی و تأمین مالی تروریسم دید. به عبارت بهتر، اروپا از طرفی با اعمال این معیارها سعی در شناسایی هویت مشتری (ذی‌نفع واقعی) و مصرف‌کننده نهایی دارد. همچنین به دنبال شفاف کردن منشأ پول و موضوع تجارت بوده و از طرف دیگر با شفاف و مؤثر بودن نهاد متناظر ایرانی به دنبال نوعی اشراف اطلاعاتی بر تبادلات مالی کشور است.
بااین‌حال بی‌ارتباطی FATF و INSTEX ازلحاظ فنی، همان سؤالات ساده‌ای است که بارها در رسانه‌های مختلف مطرح‌شده است و پاسخی درخور توسط مدیران اجرایی مذاکره طلب به آن داده نشده است. مسئولان باید به این سؤالات پاسخ دهند با وجود اینکه مبدأ پول در این ابزار مالی مشخص (پول نفت) است و در تعاریف پول‌شویی باید پول، با مبدأ مجرمانه باشد چه نیازی به اجرای استانداردهای FATF است. از طرف دیگر مقصد پول را نیز خود اروپایی‌ها، تجارت مشروع در حوزه دارو و غذا عنوان کرده‌اند، بنابراین اقلام و موضوع تجارت آن‌هم محدود هستند. در فرآیند این ابزار مالی هم بازیگران محدودی تحت شدیدترین نظارت‌ها مشارکت دارند بنابراین وجود FATF محلی از اعراب ندارد./
رجا (خلاصه شده)