مریم مقدس از نسل هارون است

شبهه: قرآن در آیه «يا أُخْتَ هارُونَ ما كانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَ ما كانَتْ أُمُّكِ بَغِيًّا[مریم/28] اى خواهر هارون! نه پدرت مرد بدى بود، و نه مادرت زن بد كاره‏‌اى!» دچار اشتباه شده است و بین خواهر موسی و مریم مادر عیسی خلط کرده است، به همین خاطر از مادر عیسی با لفظ اخت هارون یاد کرده است.

پاسخ:
انسان زمانی می‌تواند در مورد یک جمله سخن بگوید و در مورد آن قضاوت کند که آن جمله را با فرهنگ آن جامعه بسنجد، در غیر این‌صورت حتماً دچار خطا خواهد شد، به عنوان مثال اگر کسی با فرهنگ ایرانی آشنا نباشد، گمان می‌کند منظور یک فارسی زبان از جمله «دماغت چاق است» سوال کردن از «دماغ» است، حال آن‌که مقصود چیزی دیگری است. با توجه به این نکته، به این حقیقت راه می‌یابیم که اشکال بالا برخواسته از عدم آشنایی شبهه کننده با فرهنگ صادر شده این جمله است، زیرا اگر این اشکال به پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) وارد بود، حتماً یهودیان و مسیحیان صدر اسلام آن را مطرح می‌کردند و از آن به عنوان یک نقطه ضعف استفاده می‌کردند، در حالی که هیچ اعتراضی نسبت به این جمله در صدر اسلام از سوی این افراد، بیان نشده است که این نکته حکایت کننده از این واقعیت است که آن‌ها این موضوع را با فرهنگ خویش هماهنگ می‌دیدند.
بر این اساس، ساده‌ترین تفسیر این جمله این است که «يا اختَ هارون» يعنی «ای مريمی که از نسلِ هارون هستی!»، و این موضوع در غالب فرهنگ‌ها وجود دارد، که اشخاص یک قبیله را با بزرگان آن قبیله منسوب کرده و مورد خطاب قرار می‌دهند، همان‌گونه که زمانی به یک فرد گفته می‌شود، «يا أخَ هَمدان و ...» مراد این است که «تو از نسل هَمدان هستی».

اما دلیل اینکه نسل حضرت مریم از نسل حضرت هارون است را می‌توان از کتاب مقدس خود مسیحیان جستجو کرد، حلقه‌ی اتصال ميان مريم و هارون، «اليزابت»، همسر حضرت زکريا و مادر حضرت يحياست که به خانواده‌ کاهنان، منسوب است -و همان‌گونه که در سِفر لوقا آمده است- از نسل هارون می‌باشد: «در زمان هیرودیس، پادشاه یهودیه، کاهنی می‌زیست، زکریا نام. او از کاهنان گروه ابیا[1] بود و همسرش الیزابت نیز از تبار و خاندان هارون بود»[2] همچنين انجيل تأکيد دارد که «اليزابت» خويشاوند مريم بوده است: «بدان که خويشاوندِ تو(مريم)؛ اليزابت، نيز شش ماه پيش در سنّ پيري باردار شده ... ».[3]

قديس هِپوليت(پايان قرن دوم- آغاز قرن سوم) به نقل از نِسِفُر کاليار در کتاب تاريخ کشيشان تأکيد می‌کند که «مادر مريم و اليزابت» خواهر هم بودند که به اولی «آنّا»  و به دومی «سوبا» می‌گفتند.[4] از آن‌جا که سفر لوقا تأکيد دارد مريم، از نسل هارون است -و هيچ مأخذ ديگری در اين باب با آن تناقض ندارد- می‌توان نتيجه گرفت که مريم، از نسل هارون می‌باشد، چه از ناحيه‌ مادر يا پدر، و همانگونه که سادات در نزد ما به خاطر انتساب به پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مورد احترام هستند، در نزد یهودیان نیز افرادی که به هارون و موسی نسل‌شان برمی‌گشته است مورد احترام بوده‌اند.

شاید این سوال به ذهن بیاید که چرا مريم، در اين بخش از قرآن، «اخت هارون» ناميده شده است؟ پاسخ آن است که مريم از سوی قوم خود، مورد سرزنش واقع شد، چون به نظر آنها، مرتکب گناه بزرگی شده و بدون ازدواج، باردار شده بود. از آن‌جا که او از نسل هارون بود، تأثير سرزنش، با چنين عبارتی، شدت می‌يافت؛ از اين‌رو به کارگيری واژه‌ «هارون» به منظور يادآوری زشتی گناه و لغزش مريم به وی بوده است. عبارت «يا اَختَ هارون» در نهايت زيبايی خطابی است و کاملاً با بلاغ قرآنی که اعجازآميز است، تناسب دارد؛ از همين‌روست که می‌گوييم عبارت «يا اخت هارون» در روزگار پيامبر(صلي‌الله‌عليه‌وآله) هيچ مشکلی را برای مسيحيان يا يهوديان برنينگيخت و مسلمانان هم به طور طبيعی، چنين فهميده بودند که معنای عبارت، به معنای «ای کسی که از نسل هارون هستی»، می‌باشد.

پس با توجه به مطالبی که بیان شد، «اخت هارون» در آیه به صورت صحیح مورد استفاده قرار گرفته است، زیرا مقصود از آن از طائفه هارون بودن است و مریم را منسوب به هارون کرده است.

_______________________________
پی‌نوشت
[1]. خدمتگزاران خانه‌ خدا
[2]. عهد جديد، لوقا، باب، آيه‌ 5.
[3]. همان، آيه‌ 36.
[4]. Nicephore Calliare, Hist. Ecclesiastique- 11,3, t. CXLV de la PG, Col 760