دین می‌تواند پشتوانه خوبی برای فعل اخلاقی باشد.
شبهه: دین تنها برای تسکین احساسات است. انسان هر قدر از لحاظ اخلاقی فاقد دقت باشد، در اجرای مراسم دینی دقیق‌تر است، زیرا می‌خواهد از این طریق خود را آرام کرده اخلاق خود را تثبیت کند.
پاسخ: اگر شخصی تنها با آموزه‌های ادیان الهی ــمخصوصاً دین مبین اسلام ــ آگاهی داشته باشد، به طور قطع چنین قضاوتی نخواهد کرد، زیرا آموزه دین تنها محدود به مطالب اخلاقی نیست، تا دین را مرحمی برای تسکین اخلاق بدانیم، بلکه دستورات مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... دارد که در اسلام به تفصیل بیان شده است.
حال جدا از اشکال بالا دو برداشت مختلف می‌توان از این شبهه داشت، که هر کدام پاسخ جداگانه‌ای می‌طلبد.
1. مقصود گوینده این باشد که افراد خلاف کار به خاطر اینکه اشتباهات خویش را توجیه کنند و به نحوی آرامش روانی داشته باشند به دین معتقد می‌شوند که در این‌صورت باید تمام جنایت‌کاران تاریخ افراد مؤمنی می‌بودند و دین در میان افراد خلافکار رشد بیشتری می‌داشت، حال آنکه این گونه نیست؛ بلکه تحقیقات نشان می‌دهد که افراد غیر دین‌دار و خداناباور، بیشتر به جرم و جنایت دست می‌زنند، به عنوان نمونه در تحقیقاتی که توسط موسسه رفتارشناسی انسانی نیچر منتشر شده، مشخص شده است که افراد کافر و خداناباور در مقایسه با دین‌داران و خداباوران بیشتر گناه و خلاف می کنند.[1]
2. مقصود این باشد که دین پشتوانه فعل اخلاقی است، به این معنا که شخص دین‌دار به خاطر ترس از جهنم و شوق به بهشت، اقدام به فعل اخلاقی می‌کند، این حرف درستی است و در بیشتر مردم هم مصداق دارد، اما سوالی که پیش می‌آید این است که چه اشکالی دارد که انسان به این خاطر کار خوب را انجام دهد!؟
با اندک تأملی به این نکته مهم دست می‌یابیم که گرچه انسان‌ها خوب و بد را متوجه می‌شوند، ولی صرف دانستن آن‌ها سبب نمی‌شود که انسان آن کار را انجام دهد، در واقع دانستن اینکه عدالت خوب است پشتوانه این نمی‌شود که انسان عدالت را حتی در زمانی که مطابق با خواهشهای نفسانیش نیست انجام دهد، یا اینکه دزد، می‌داند دزدی بد است، به همین خاطر اگر از اموال خودش دزدی شود ناراحت می‌شود، ولی به سادگی اگر بداند که تحت تعقیب قرار نمی‌گیرد، اقدام به دزدی می‌کند، به همین خاطر در کشورهای غربی با مجازات‌های مختلف و ابزارهای کنترلی متفاوت، تلاش می‌کنند پشتوانه‌ای برای احترام به اخلاق و قوانین ایجاد کنند، ولی دین این کار را بر اساس اعقتاد به خداوند و روز جزا انجام می‌دهد. تحقیقات موسسه نیچر در این زمینه می‌نویسد: «در سراسر جهان، اعتقادات مذهبی نگه‌دارنده و محافظ ضروری در برابر وسوسه رفتارهای زشت و ناخوشایند هستند و افراد کافر و خداناباور به صورت بالقوه و به طور گسترده از نظر اخلاقی فاسد و خطرناک شناخته می شوند.»[2]
پس بر این اساس اشکال مورد نظر به دین‌داری وارد نیست، بلکه واقعیتی است که مطابق با ذات انسانی است.
___________________________
پی‌نوشت
[1]. https://www.independent.co.uk/news/uk/home-news/atheists-immoral-religious-evil-acts-christians-muslims-moral-religion-faith-a7882851.html
[2]. برای مطالعه بیشتر به این مقاله مراجعه کنید: «آتئیست و بحران اخلاق»
شبهه: دین تنها برای تسکین احساسات است. انسان هر قدر از لحاظ اخلاقی، فاقد دقت باشد، در اجرای مراسم دینی دقیق تر است.
پاسخ: دین پشتوانه فعل اخلاقی است، به این معنا که اگر اعتقاد به خداوند وجود نداشته باشد، انسان علاقه‌ای به انجام فعل اخلاقی ندارد، ازسوی دیگر اگر دین سبب تسکین احساسات انسانی می‌شود، باید افراد جنایت کار بیشتر دین‌دار می‌بودند.