اسلام تنها در برخی از موارد انسان را محدود میکند که این محدودیت نیز سبب آزادی وی از قید و بندهایی دیگر میشود.
شبهه: اسلام هیچ ارزشی برای آزادی انسان قائل نیست، به همین خاطر اسلام، دینی برای قدرت و برای مزاحمت در تمامی ابعاد جامعه است. افراد جامعه هرگز در آرامش خودمختارانه زندگی نخواهند کرد، زیرا اسلام با تحمیل تعبد از درون خانواده تا سطح اجتماع، در جستجوی کنترل انسان است.
پاسخ:
این شبهه را در قالب چند نکته پاسخ خواهیم داد:
نکته اول: اسلام هرگز با آزادی انسان تعارضی ندارد و او را مجبور به انجام کاری نمیکند، شخص میتواند به اراده و اختیار خود راه دیگری را انتخاب کند؛ اسلام تنها توصیه است، میگوید اگر این کار را انجام دهی ثواب دارد و در زندگی عالی و بهشت قرار میگیری و اگر این گناه را انجام دهی در جهنم و آتش خواهی بود، ممکن است کسی بگوید: من جهنم را انتخاب میکنم.
نکته دوم: بیشتر کارهایی که اسلام، انسان را از انجام آن نهی کرده و حرام دانسته است، بر مبنای فطرت بوده و خود آدمی نیز بد بودن آنها را درک میکند، لذا اگر وجدان بیداری هم داشته باشیم، باید خودمان آنها را کنار بگذاریم، مثلا اسلام دزدی، خیانت به همسر، بیعفتی، ربا، کلاهبرداری، غیبت، دروغ و ... را حرام کرده که عقل انسان به تنهایی هم این موارد را زشت میشمارد و انسان را از انجام آن باز میدارد.
نکته سوم: اگر شخصی با احکام و دستورات اسلام آشنایی کامل داشته باشد، به این موضوع خواهد رسید که اسلام تنها در بخش کمی از دستورات خویش انسان را ملزم به اطاعت کرده است، که از آن تعبیر به واجب یا حرام میشود. ولی خیلی از فرامین الهی یا مستحب هستند یا مباح یا مکروه. به همین خاطر شاید بتوان ادعا کرد انسان در حدود 80% از زندگی خویش میتواند رها و آزاد باشد به همین خاطر هرگونه که میخواهد، میتواند رفتار کند.
نکته چهارم: این درست است که اسلام انسان را نسبت به برخی امور محدود میکند، اما اگر آن شرط را رعایت کنیم، دیگر هیچ محدودیتی برای نوع تصرف ما وجود ندارد، مثلا اسلام میگوید باید درآمد شما از راه حلال باشد نه حرام، حال که حلال شد، هر اندازه میتوانی ثروت جمع کن، مانعی ندارد، هر گونه میخواهی خانه بساز، در هر شهری میخواهی، با هر نقشه ای که خودت میخواهی، حتی در کنار ساحل یا ویلای شمالی و...؛ یا اینکه اسلام میگوید رابطه جنسی با جنس مخالف حرام است، مگر ازدواج کنی، اما در انتخاب همسر کاملا آزادیم هر دختری را انتخاب کنیم زشت یا زیبا، یا دختر هر پسری را انتخاب کند؛ اسلام حتی در خوردن عذاهای حلال هیچ محدودیتی ندارد، شما میتوانید هز غذای حلالی را بخورید و... .
نکته پنجم: موضوع مهمی که در این شبهه باید به آن توجه کرد، این است که مقصود از آزادی که در این اندیشه مد نظر است، آزادی به این معناست که انسان رها از قید و بند باشد و بتواند هر عملی را که میخواهد انجام دهد، این نوع آزادی در هیچ اندیشهای و بنا بر هیچ مسلکی امکان پذیر نیست، زیرا انسان خواسته یا ناخواسته توسط جامعه یا طبیعت محدود میشود و تنها چیزی که وجود دارد این است که این محدودیت توسط چه شخصی و بر اساس چه قانونی به وی تحمیل شود.
با نگاهی دقیقتر انسان به این نکته راه مییابد که دستورات خداوند متعال، گرچه در ظاهر محدودیتهایی برای وی ایجاد میکند، ولی در نهایت انسان را از قید و بندهای متعددی رهایی میبخشد و زنجیرهای توهم و خرافات را پاره میکند، و انسان را با واقعیت خویش پیوند میزند، و در واقع دین است که آزادی را برای انسان به ارمغان میآورد، و شخص آزاد شده از هوسهای خویش، جامعه را نیز از قید و بندهای واهی آزاد میکند. استاد شهید مطهری در این زمینه مینویسد: «آيا ممكن است بشر آزادى اجتماعى داشته باشد، ولى آزادى معنوى نداشته باشد؟ يعنى بشر اسير شهوت و خشم و حرص و آز خودش باشد، ولى درعين حال آزادى ديگران را محترم بشمارد؟ امروز مىگويند: بله. عملًا مىخواهند بشر برده حرص و آز و شهوت و خشم خودش باشد، اسير نفس امّاره خودش باشد و در عين حال چنين بشرى كه اسير خودش است، آزادى اجتماعى را محترم بشمارد. اين يكى از نمونههاى كوسه و ريش پهن است. يكى از تضادهاى اجتماع امروز بشر همين است.»[1]
بنابراین، اولاً: بر خلاف ادعایی که مطرح شده است، اسلام تنها در برخی از موارد برای بشر محدویت ایجاد میکند، علاوه بر اینکه این محدودیتها نیز سبب آزادی او از قید و بندهای واهی شده و انسان را به سوی تعالی سوق میدهد.
___________________________
پینوشت
[1]. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، صدرا، ج23، ص 441.
شبهه: دین اسلام برای آزادی انسان ارزشی قائل نیست، به همین خاطر تلاش دارد که در تمام زمینهها برای او محدودیت ایجاد کند.
پاسخ:بر خلاف ادعایی که مطرح شده است، اسلام تنها در برخی از موارد برای بشر محدویت ایجاد میکند؛ علاوه بر اینکه این محدودیتها نیز سبب آزادی او از قید و بندهای واهی شده و انسان را به سوی تعالی سوق میدهد.