موانع امر به معروف و نهی ازمنکر

07:59 - 1398/06/21

- امر به معروف و نهی از منکر از واجباتی است که بقیه واجبات و در مقابل آن همچون قطره ای در برابر دریاست.

حجاب

رهروان ولایت ـ امر به معروف و نهی از منکر از واجباتی است که بقیه واجبات و در مقابل آن همچون قطره ای در برابر دریاست. در پیشبرد اجرای این فریضه موانعی اعم از فرهنگی و اجتماعی در پیش روی ما خواهد بود. در این مقاله ابتدا موانع فرهنگی و اجتماعی اجرای این فریضه مهم را بر می شمریم و سپس به بیان راهکارها می پردازیم.
موانع فرهنگی
در حال حاضر ما با دو مانع اصلی فرهنگی برای اجرای امر به معروف و نهی از منکر روبرو هستیم که عبارتند از: نفوذ فرهنگ غربی در جامعه، احساس ضعف و کمبود در مقابل رخنه فرهنگ غربی
نفوذ فرهنگ غربی
فرهنگ غرب ابتذال و فحشا را به رسمیت شناخته و انسانها را تشویق به ابتذال و بی بند و باری می کند وچون این امر با زرق و برق همراه است توان فراگیر شدن را در همه جای دنیا داراست. از طرفی فرهنگ غربی مبتنی بر فلسفه و قانونی است که می گوید هر فرد آزاد است تا جایی که به حقوق دیگری تجاوز نکند. یعنی شما می توانید برهنه به خیابان بیایی ولی چون به حقوق افراد دیگر (در ظاهر) تجاوز نکردی بنابر این آزاد هستی و نه تنها مجازاتی نداری بلکه چون کار تو نوعی تبلیغ آزادی و مد نیز هست و از نظر اقتصادی و فرهنگی به نفع غرب هست تشویقت هم می کنیم. این در حالی است که در مبانی اسلامی با قوانین و دستوراتی کاملا مغایر آنهاست. امیرالمومنین می فرمایند: «کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته» یعنی همه افرادجامعه مسئول و نگهبان یکدیگرند و باید آینده و سعادت دیگران برای شما مهم باشد. و همچنین مرز فرد و جامعه در اسلام مرز مادی نیست بلکه مرزی معنوی است یعنی اگر کار کسی در جامعه باعث سقوط وگمراهی معنوی کسی شود این کار یعنی از بین بردن حق معنوی افراد. از طرف دیگر یکی دیگر از وی‍‍ژگیهای فرهنگ غربی اینست که بر سود گرایی که نوعی فرد محوری است مبتنی شده است. فلسفه ای که میگوید : هر کاری می کنی فقط به سود حاصل از آن برای خودت فکر کن نه به چیز دیگر. هر چند حقوق دیگران را پایمال کنی (هدف که سود باشد وسیله را توجیه میکند). بنا بر این چون ربا و نزول سود زیادی دارد امر مطلوبی است حتی اگر باعث بیشترین فشارهای مالی به مردم جامعه شود. در حالی که در فرهنگ اسلامی هیچ هدفی حتی مقدس ترین ها و پر سود ترین ها وسیله را توجیه نمیکند. و اجازه نمیدهد که برای رسیدن به هدف خود از هر وسیله ای استفاده کنیم.
احساس ضعف و کمبود در برابر رخنه فرهنگ غرب
فرهنگ غربی به علت زرق وبرقش افراد را به خود مجذوب کرده چون سود فردی را ملاک خود قرار داده فلذا خیلی ها زود از این فرهنگ تاثیر می پذیرند و در مقابل این فرهنگ از خود ضعف نشان می دهند و فکر می کنند باید خود را با آن منطبق کنند بنابر این امر به معروف و نهی از منکر از نوعی فضولی و اضافی بودن در مقابل فرهنگ غربی محسوب می شود. پس باید به کناری گذاشته شود. فلذا کم کم شاهد تعطیل شدن این امر هستیم.
موانع روانشناسی-اجتماعی
اما موانع روانشناسی-اجتماعی عبارتند از:
۱) ترس: یک از عوامل روانشناسی- اجتماعی که مانع از انجام فریضه بزرگ می گردد ترس است. افراد می ترسند از اینکه بخواهند کسی را که مرتکب منکری می شود تذکر دهند ترس از نزدیک شدن اجل ویا ترس از نقصان در رزق و روزی.«ان الامر بالمعروف والنهی عن المنکر لخلقان من خلق الله سبحانه و انهما لایقربان من اجر و ال ینقصان من رزق»(نهج البلاغه خطبه ۱۵۶)  اما علل و عوامل این ترس چند چیز است که ما در این جا به سه مورد از مهمترین آنها اشاره می کنیم:
۱-بزرگ جلوه نمودن دنیا و مخلوقات در چشم انسان به جای بزرگ جلوه نمودن خدا : «… ان هو خاف عبد امن عبیده اعطاه من خوفه ما لا یعطی ربه فجعل خوفه من العباد نقدا و خوفه من خالقه ضمارا و رغدا و کذلک من عظمت الدنیا فی عینه و کبر موقعها من قلبه آثر ها علی الله لانقطع الیها و صار عبدا لها » (خطبه ۱۶۰ نهج البلاغه) دلیل آن عظیم به نظر رسیدن دنیا در چشم او و بزرگ جلوه نمودن جایگاه آن در قلبش و ترجیح دادن آن به جای خداوند است. پس به سوی دنیا معطوف می شود در حالی که از همه چیز غافل است.
۲-نا آگاهی نسبت به زمان و مکان بری انجام این فریضه
۳-نا آگاهی نسبت به وجود چنین فریضه و یا نا آگاهی نسبت به چگونگی انجام این فریضه ؛ شاید بعضی افراد نمی دانند که این فریضه جزء ضروریات دین است در نتیجه این فریضه را تعبیر به تجسس و دخالت در کار دیگران می دانند بنا بر این اگر با فردی که امر به معروف و نهی از منکر می کند مواجه شوند به او اعتراض می کنند.
در حالی که طبق فرموده قرآن این عمل مخصوص صالحان است. «یومنون بالله و الیوم الاخر و یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یسارعون فی الخیرات و اولئک من الصالحین» (سوره آل عمران آیه ۱۱۴) و نیز از طرفی طبق فرموده قرآن این عمل عملی پیامبر گونه است که اگر از این منظر به آن نگاه کنیم بهتر به اهمیت آن پی خواهیم برد (سوره اعراف آیه ۱۵۷) همچنین از سفارشاتی که لقمان حکیم به فرزندش فرموده یکی انجام این فریضه بزرگ است. (سوره لقمان آیه ۱۷)
اما در مورد دسته ای دیگر که نمی دانند چطور امر و نهی کنند. بعضی آمران تذکر می دهند اما نمی داند چطور باید تذکر داد. و نتیجه این عمل در اکثر مواقع عکس وضعیتی است که به دنبال آن بودیم (کیفیت و مراحل امر به معروف و نهی از منکر در دلیل تحریر الوسیله خمینی موجود می باشد).
۲) عامل دوم تنبلی و دسائس شیطان است: خیلی اوقات انسان می بیند که معصیتی انجام می گیرد و می داند به نفع جامعه نیست اما تذکر نمی دهد و از انجام این وظیفه سر باز می نهد به این امید که شاید دیگری این کار را انجام دهد. امام خمینی فرموده اند: ترک امر به معروف و نهی از منکر به سبب دسائس شیاطین جن و انس و کشیدن انسان به سمت و سوی عدم مراقبت از نفس خویش است. (تحریر الوسیله ص ۸ نوشته آقای سیفی).
۳) رواج دنیا طلبی از دیگر موانع انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر است. (همان ص۱۵)
۴) رو دربایستی با خویشان و آشنایان عامل دیگر است که انسان را از انجام این فریض باز می دارد. پیامبر فرمود: «ان المعصیه اذا اعمل بها العبد سرا لم تضیر الا عاملها و اذا عمل بها علانیه و لم تغیر علیه اضرت العامه »(بحار الانوار ج ۱۰۰ ص ۷۸- وسایل ج۱۱ ص ۴۰۷)
راهکارها
راهکارهای برطرف کردن موانع امر و نهی عبارتند از: راهکارهای فرهنگی، راهکارهای آموزشی، راهکارهای حمایتی
۱-راهکارهای فرهنگی: در اینجا باید به مردم آگاهی بخشید یعنی آنها را نسبت به وظیفه خطیری که دارند آشنا کرد و در صورت فراموشی این واجب ، ضرورت و اهمیت آن را به مردم گوشزد کرد. برای این منظور باید از رسانه ها اعم از تلویزیون، سینما ، رادیو روزنامه ، کتاتب و . . . مدد گرفت و بازنمایی این فریضه را در رسانه ها به اولویت تبدیل کرد. علاوه بر رسانه ها مدارس و دانشگاهها را نیز باید با این امر آشنا کرد. در این میان مدارس از اهمیت بیشتری برخوردارند چرا که کودکان و نوجوانان کانون شکل گیری اندیشه جامعه هستند.
۲-راهکارهای آموزشی: روح کودکان خیلی لطیف است و مانند آبی است که اگر در هر ظرفی ریخته شود حالت همان ظرف را به خود می گیرد. شناساندن معروف ها و منکرات به کودکان و نوجوانان به نحوی که روح آنها فطرتا به سمت خوبی ها میل کند و از بدی ها منزجر شود و این هم میسر نمیشود مگر با مانوس کردن آنها با الگوهایی که خود با معروف ها انس دارند و از بدی ها دوری می جویند(کونوا دعاه الناس بغیر السنتکم). در تکمیل این الگوها باید به سمتی رفت که پدر و مادرها با آموزش های کافی خود الگوی فرزندانشان باشند چرا که تاثیر اعمال آنها در فرزندانشان به دلیل تعامل بیشتر و نیز علقه و محبت ذاتی بیشتر از اعمال دیگران است.
۳-راهکارهای حمایتی: در صورتی امر و نهی های مردم موثر است که رفتار حکومت و قانون حکومت پشتوانه و حامی این امر و نهی باشد. مثلا وقتی یک انسان متدین خانم بد حجابی را با لحنی مودبانه دعوت می کند به حجاب کامل، قانون نیز از عمل او حمایت کند، اماکن دولتی نیز از ارائه خدمات به آن خانم بد حجاب امتناع کنند، مغازه هایی که به او کالایی می فروشند جریمه شوند.

منبع: rahebehesht.org

Plain text

  • تگ‌های HTML مجاز:
  • آدرس صفحات وب و آدرس‌های پست الکترونیکی بصورت خودکار به پیوند تبدیل می‌شوند.
  • خطوط و پاراگراف‌ها بطور خودکار اعمال می‌شوند.
1 + 1 =
*****