انسان باید خود انتخاب کند و مسیر هدایت را بپیماید.
شبهه: خداوند متعال در قرآن می‌فرماید: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ما لَكُمْ إِذا قِيلَ لَكُمُ انْفِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ اثَّاقَلْتُمْ إِلَى الْأَرْضِ أَ رَضِيتُمْ بِالْحَياةِ الدُّنْيا مِنَ الْآخِرَةِ فَما مَتاعُ الْحَياةِ الدُّنْيا فِي الْآخِرَةِ إِلاَّ قَلِيلٌ * إِلاَّ تَنْفِرُوا يُعَذِّبْكُمْ عَذاباً أَلِيماً وَ يَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَيْرَكُمْ وَ لا تَضُرُّوهُ شَيْئاً وَ اللَّهُ عَلى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ [توبه/38 و39] اى كسانى كه ايمان آوردهايد چرا هنگامى‌كه به شما گفته مىشود به سوى جهاد در راه خدا حركت كنيد، سنگينى بر زمين مىكنيد(و سستى به خرج مىدهيد) آيا به زندگى دنيا به جاى آخرت راضى شدهايد! با اين‌كه متاع زندگى دنيا در برابر آخرت چيز كمى بيش نيست. اگر(به سوى ميدان جهاد) حركت نكنيد شما را مجازات دردناكى مىكند و گروه ديگرى غير از شما را به جاى شما قرار مىدهد، و هيچ زيانى به او نمىرسانيد، و خداوند بر هر چيزى توانا است.»
بر این آیه دو شبهه شده است: یکی این‌که چرا پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و خدای او با وعده جهنم و ترساندن مردم، آنان را با خود همراه می‌کنند و پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌گوید: یا با من بیایید یا خدا شما را به عذابی دردناک می‌رساند؟ و دوم این‌که اگر خدا قادر است، چرا خود او کافران را نمی‌کشد و نیاز به مردم دارد و از مردم می‌خواهد که بروند و کافران را از بین ببرند.
پاسخ:
در واقع پاسخ هر دو شبهه به بحث اختیار انسان و رشد و تعالی اختیاری او بر می‌گردد؛ خداوند متعال می‌خواهد انسان با اختیار خود مسیر درست را انتخاب کند و در پیمودن آن نیز استقامت ورزد تا به کمال نهایی انسان و آن چیزی که به خاطر آن آفریده شده است برسد. قرآن در این باره می‌فرماید: «إِنَّا هَدَيْنَاهُ السَّبِيلَ إِمَّا شَاكِرًا وَإِمَّا كَفُورًا[انسان /3] ما راه را به او نشان دادیم یا سپاس‌گزار خواهد بود، یا ناسپاس».
بر اساس همین اختیاری که انسان دارد و برای کمک به او، خداوند متعال انبیای خود را فرستاد تا هم مسیر صحیح رشد و تعالی را به انسان نشان دهد و هم در این مسیر انسان را کمک کند و با نشان دادن برخی معجزات به او، عزم و اراده او در پیمودن این مسیر سخت را قوّت بخشد.
لذا بدون شک خداوند متعال، خالق جهان و انسان است و قدرت او فوق تصور بشر، لذا به راحتی می‌تواند آفریننده‌های خود را نابود کند و کفار را از بین ببرد، اما می‌خواهد انسان خود تصمیم گرفته و مسیر هدایت را طی کرده و به جنگ کفار برود و از جان و مال خود بگذرد و این خود بزرگ‌ترین قدم برای رسیدن به رشد و تعالی و محبوب است.
از ابتدای خلقت حضرت آدم تا آخرین سفیر الهی حضرت محمد مصطفی(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز رویه همین بوده است و هیچ‌گاه خداوند متعال با قدرت و اراده خود، مردم را مجبور به کاری نکرده و همیشه از آنان خواسته است خود مسیر هدایت را بپیمایند، و گاهی که از مردم به طور کامل ناامید شده و دیگر امیدی به بازگشت آنان نبوده است، عذاب خود را نازل کرده و مردم آن منطقه را به طور کامل نابود کرده است. بر همین اساس است که در این آیه هم مردم را ترغیب می‌کند که بروید و با کفار مبارزه کنید و آن‌ها را شکست دهید، یعنی مسلمانان باید خود تصمیم بگیرند و پیامبرشان را یاری کنند تا بر دشمنان پیروز گردد.
بنابر همین مبنا کاملا طبیعی است که خداوند متعال بهشت و جهنمی قرار دهد تا پاداش مومنین و کسانی‌که با جان و دل اسلام را پذیرفته و در راه آن جان فشانی می‌کنند را بدهد، هم‌چنین کسانی‌که دین خدا را به بازیچه گرفته و تمام مقدسات را لهو و لعب دانسته و به پیامبران الهی پشت کرده و راه مبارزه با آنان را در پیش می‌گیرند را به عذابی دردناک مجازات کند. چون این مسیر را هر دو با اختیار و اراده خود انتخاب کرده و پیموده اند. در این آیه نیز خداوند مردم را بر حذر می‌دارد که از دستور خدا و رسولش نافرمانی نکنند و به پیامبرش پشت نکرده و از جنگ فرار نکنند، همان‌طور که انسان را از دیگر گناهان بر حذر داشته و وعده عذاب داده است، مثلا فرموده شراب خواری، دزدی، رباخواری، زنا، خوردن گوشت خوک و مردار و... حرام است و در صورت انجام این گناهان عذاب می‌شوید، فرار از جبهه و تنها گذاشتن پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز حرام است و مانند سایر گناهان عذاب اخروی دارد.
شبهه: چرا پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و خدای او با وعده جهنم و ترساندن مردم، آنان را با خود همراه می‌کنند و اگر خدا قادر است، چرا خود او کافران را نمی‌کشد و نیاز به مردم دارد؟
پاسخ: بدون شک خداوند متعال، خالق جهان و انسان است و قدرت او فوق تصور بشر، لذا به راحتی می‌تواند آفریننده‌های خود را نابود کند و کفار را از بین ببرد، اما می‌خواهد انسان خود تصمیم گرفته و مسیر هدایت را طی کرده و به جنگ کفار برود و از جان و مال خود بگذرد و این خود بزرگ‌ترین قدم برای رسیدن به رشد و تعالی و محبوب است.