حوادث هجوم به خانه حضرت زهرا(علیهاالسلام) و سقط جنین ایشان در محدوده زمانی ایام ابتدایی ربیع الاول اتفاق نیافتاده است.
در مقاله قبلی گفتیم برخلاف تصور عامه مردم، محدوده زمانی هجوم به خانه حضرت زهرا(علیهاالسلام) و سقط جنین ایشان در ایام ابتدایی ماه ربیع نبوده است، بلکه شواهد و قرائنی وجود دارد که احتمال وقوع این حادثه را در این ایام نفی می‌کند؛ لذا نامیدن ده روز ابتدایی ماه ربیع به دهه محسنیه و نیز عزاداری در این ایام، معتبر نبوده و فاقد مستندات تاریخی است.
در مقاله قبلی، سه قرینه را در نفی این احتمال آوردیم و اکنون سه قرینه دیگر را مطرح خواهیم کرد:
شاهد چهارم: رفتن هفتگی بر سر مزار شهدای احد
در روایتی معتبر از اصول کافی، هشام بن سالم از امام صادق(علیه‌السلام) روایت می‌کند: پس از رحلت پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) حضرت زهرا(علیهاالسلام) هر هفته در روزهای دوشنبه و پنج شنبه به زیارت قبور شهدای احد می‌رفت.[1] محمود بن لبید اشهلی انصاری صحابی پیامبر نیز خود شاهد زیارت‌های حضرت زهرا(علیهاالسلام) از قبور شهدای احد بعد از وفات پیامبر بوده و گزارش او حکایت از استمرار این زیارت‌ها دارد.[2] سمهودی و خوارزمی و دیار بکری نیز از امام باقر(علیهاالسلام) نقل می‌کنند که حضرت هر دو یا سه روز یک‌بار به زیارت قبر حمزه سیدالشهدا در احد می‌رفت.[3]
از سوی دیگر، در روایت سلیم بن قیس، سلمان فارسی می‌گوید: در هجوم سوم بود که ضربات سختی بر بدن مبارک حضرت وارد آمد و پس از این، ایشان از شدت مصدومیت و بیماری، همواره بستری بودند تا آنکه شهید شدند.[4]
فاصله مکانی بین کوه احد تا خانه حضرت زهرا(علیهاالسلام) حدود 6 کیلومتر بوده است؛ یعنی با پای پیاده حدود دو ساعت تا منطقه احد فاصله است و اگر بگوییم هجوم و جسارت به حضرت زهرا(علیهاالسلام) و سقط جنین ایشان در همان ایام ابتدایی ماه ربیع بوده است، چگونه ممکن است حضرت با وجود ناتوانی و آن مجروحیت شدیدی که در چند نقطه از بدن مبارک‌شان داشتند، هر هفته دوبار این فاصله طولانی را طی کنند؟! بنابراین حضرت در زمان رفتن به احد در صحت و سلامت بوده که در این‌صورت، طبعا وقایع هجوم و بیماری حضرت، نمی‌تواند در هفته اول و یا دوم ربیع اتفاق افتاده باشد.
شاهد پنجم: نوع حرکت حضرت به سوی مسجد مدینه برای ایراد خطبه فدکیه
طبق نقل ابن ابی الحدید محدوده زمانی غصب فدک و ایراد خطبه فدکیه توسط حضرت فاطمه(علیهاالسلام) ده روز پس از وفات پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) بود[5] و اگر واقعه هجوم در ایام ابتدایی ربیع می‌بود، باید قبل از غصب فدک و پیش از حضور حضرت در مسجد برای بیان خطبه فدکیه، اتفاق افتاده باشد، لیکن در مورد نوع و کیفیت آمدن حضرت به مسجد، تعبیر به گونه‌ای است که هرگز بیماری و ضعف و مصدومیت از آن فهمیده نمی‌شود، بلکه حکایت از صحت و سلامت حضرت دارد که این، احتمال وقوع هجوم و جراحات حضرت را پیش از غصب فدک، کم‌رنگ می‌سازد.
در روایت در مورد کیفیت آمدن حضرت به مسجد تعبیر بدین گونه است: «مَا تخْرِمُ مِشْیتُهَا مِشْیةَ رَسُولِ اللَّهِ صلى‌الله‌عليه‌وآله».[6] یعنی نوع راه رفتن حضرت، هیچ تفاوتی با نوع راه رفتن پیامبر(صلیاللهعلیهوآله) نداشت و این تعبیر، نشان از آن دارد که حضرت به صورت طبیعی و عادی راه رفتند. اما اگر هجوم را پیش از غصب فدک و در همان ایام ابتدایی ماه ربیع بدانیم حضرت باید در روز ایراد خطبه فدکیه بسیار بیمار و مصدوم می‌بود و باید با حال مصدومیت و بیماری به مسجد روانه می‌شد بطوری که زنان بازوان ایشان را گرفته و ایشان را در رفتن به سوی مسجد یاری می‌دادند.
شاهد ششم: رفتن به درب خانه تعداد زیادی از اصحاب پیامبر(صلیاللهعلیهوآله)
طبق نقل سلمان فارسی آن طور که در کتاب سلیم بن قیس وارد شده است: پس از آنکه ابوبکر چند بار فرستاده‌ای به درب خانه امیرالمومنین(علیه‌السلام) فرستاد تا ایشان را برای بیعت با ابوبکر بخواند امیرالمومنین(علیه‌السلام) با رد دعوت ابوبکر، برنامه خود را برای جلب حمایت مهاجران و انصار از خود، بر این قرار داد تا با همراهی حضرت زهرا و امام حسن و حسین(علیهم‌السلام) به درب خانه آنان رود و آنان را از بیعتی که با ابوبکر که کردند بازگرداند و به بیعت با خود بخواند و حمایت آنان را نسبت به خود در برابر غاصبان و پس‌گیری خلافت غصب شده جلب کند. در این راستا، شبانه، حضرت زهرا(علیهاالسلام) را سوار بر استری کرده و دست حسنین را گرفته و به درب خانه برخی از مهاجران و انصار می‌رفتند.[7]
بر اساس روایت کتاب سلیم بن قیس از سلمان فارسی، او در یک گزارش گفته است که امیرالمومنین به همراه حضرت زهرا و حسنین(علیهم‌السلام) به درب خانه اهل بدر رفته است[8] و در گزارش دیگر، به صورت مطلق بیان کرده که شبانه با مهاجران و انصار ملاقات داشته است.[9]
از سویی دیگر، بر طبق نقل سلمان فارسی، حضرت زهرا(علیهاالسلام) پس از مصدومیتش از شدت بیماری همواره بستری بودند.[10] حال، اگر هجوم و بیماری و مصدومیت حضرت و نیز شهادت حضرت محسن را در هفته‌های ابتدایی ماه ربیع الاول بدانیم، حضرت پس از مصدومیت و بیماری شدیدش هرگز توانایی رفتن به درب خانه این تعداد از اصحاب را طی چندین شب نداشتند.
بنابراین بر طبق این شواهدف طبیعتا هجوم پایانی و نیز مصدومیت حضرت و نیز شهادت حضرت محسن در هفته‌های ابتدایی ماه ربیع نبوده است تا بخواهیم هفته اول آن را دهه محسنیه بنانیم.
___________________________
پی‌نوشت
[1]. «علي بن إبراهيم، عن أبيه، عن ابن أبي عمير، عن هشام بن سالم، عن أبي عبد الله (عليه السلام) قال: سمعته يقول: عاشت فاطمة (عليها السلام) بعد أبيها خمسة وسبعين يوما لم تر كاشرة ولا ضاحكة. تأتي قبور الشهداء في كل جمعة مرتين: الاثنين والخميس فتقول: ههنا كان رسول الله (صلى الله عليه وآله) ههنا كان المشركون». [ترجمه: فاطمه علیهاالسلام پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله هفتاد و پنج روز زنده بود و در این مدّت بشّاش و متبسّم دیده نشد و هر هفته دو بار؛ روزهای دوشنبه و پنج شنبه به زیارت قبور شهدا می رفت و گاهی محلّ استقرار مشرکان در احد و همچنین جایگاه رسول خدا را به همراهانش معرفی می کرد»]. الکافی، محمد بن یعقوب کلینی(م329ق)، محقق: علی اکبر غفاری، تهران، اسلامیه، چاپ سوم، 1367ش، ج3، ص228 و ج4، ص561، متن کتاب.
این روایت، حسن و معتبر است. ر.ک: [الحديث الثالث: حسن. «والكشر التبسم » ذكره الجوهري و يدل على استحباب الزيارة فی اليومين وللنساء. قولها عليهما‌السلام "ههنا كان" أي كانت تُرِى نساءها موضع الرسول صلى‌الله‌عليه‌وآله و موضع المشركين عند القتال في غزوة أحد یعنی جایگاه پیامبر و مشرکان را به زنان همراهش نشان می‌داد چون حضرت در جنگ احد حضور داشتند]. مرآة العقول، علامه محمد باقر مجلسی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، ج14، ص193، متن کتاب؛ منتقى الجمان فی الاحاديث الصحاح و الحسان، الشيخ حسن بن زين الدين العاملی، ج1، ص308، متن کتاب.
[2]. «حدثنا علي بن الحسين، قال حدثنا محمد بن الحسين الكوفي، قال حدثنا محمد بن علي بن زكريا، عن عبد الله بن الضحاك، عن هشام بن محمد، عن عبد الرحمن، عن عاصم بن عمر، عن محمود بن لبيد قال: لما قبض رسول الله صلى الله عليه وآله وسلم كانت فاطمة تأتي قبور الشهداء وتأتي قبر حمزة وتبكي هناك، فلما كان في بعض الايام أتيت قبر حمزة رضي الله عنه فوجدتها صلوات الله عليها تبكي هناك، فأمهلتها حتى سكتت، فأتيتها وسلمت عليها وقلت: يا سيدة النسوان قد والله قطعت أنياط قلبي من بكائك....». كفاية الاثر في النص على الائمة الاثني عشر، ابى القاسم على بن محمد بن على الخزاز القمى الرازی(ق4)، محقق: السيد عبد اللطيف الحسينى الكوه كمرى الخوئى، قم انتشارات بيدار، ص198، متن کتاب.
فعل «کانت تاتی» به معنای ماضی استمراری است یعنی حضرت مستمرا در طول هر هفته به زیارت قبور شهدای احد می‌آمد.
[3]. «روى رزين عنه (یعنی ابی جعفر) أن فاطمة (رضي الله تعالى عنها) كانت تزور قبور الشهداء بين اليومين و الثلاثة». وفاء الوفاء بأخبار دار المصطفى، نور الدين أبو الحسن علي بن عبدالله السمهودی(م911ق)، بیروت، دار الكتب العلمية، چاپ اول، 1419م، ج3، ص11، متن کتاب؛ إثارة التّرغيب والتّشويق إلى المساجد الثّلاثة والبيت العتيق، محمّد بن إسحاق الخوارزمی، المحقق: دكتور مصطفى محمّد حسين الذّهبی، مکه، مكتبة نزار مصطفى الباز، ص359، متن کتاب؛ تاريخ الخميس في أحوال أنفس النفيس، الشيخ حسين ديار البكری، بیروت، دار الصادر، ج2، ص177، متن کتاب.
[4]. «.....فألجأها قنفذ لعنه الله إلى عضادة باب بيتها ودفعها فكسر ضلعها من جنبها فألقت جنينا من بطنها. فلم تزل صاحبة فراش حتى ماتت صلى الله عليها من ذلك شهيدة» ترجمه: ملعون فاطمه(علیهاالسلام) را پشت لنگه درب چوبى خانه راند و درب را بر روى آن حضرت فشرد که دندهایی از پهلوى حضرتش شکست و کودکى که در شکم داشت سقط شد. پس از آن حادثه، حضرت هماره در بستر قرار داشت تا آنکه شهید شد». كتاب سليم بن قيس، سليم بن قيس الهلالی العامری، تحقيق: محمد باقر الانصاری الزنجانی، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1420ق– 1378ش، ص150، متن کتاب.
[5]. «حديث فدك و حضور فاطمة عند أبي بكر كان بعد عشرة أيام من وفاة رسول الله ص». شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید معتزلی، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، ج16، ص263، متن کتاب.
[6]. الإحتجاج، أبی منصور أحمد بن علی بن أبی طالب الطبرسی(6ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، ص98، متن کتاب.
[7]. «فأرسل إليه أبو بكر: (أجب خليفة رسول الله).....فلما كان الليل حمل علي عليه السلام فاطمة عليها السلام على حمار وأخذ بيدی ابنيه الحسن والحسين عليهما السلام، فلم يدع أحدا من أصحاب رسول الله صلى الله عليه وآله إلا أتاه في منزله، فناشدهم الله حقه ودعاهم إلى نصرته. فما استجاب منهم رجل غيرنا الأربعة». كتاب سليم بن قيس، پیشین، ص148، متن کتاب.
[8]. «قال سلمان: فلما أن كان الليل حمل علي عليه السلام فاطمة عليها السلام على حمار وأخذ بيدي ابنيه الحسن والحسين عليهما السلام، فلم يدع أحدا من أهل بدر من المهاجرين ولا من الأنصار إلا أتاه في منزله فذكرهم حقه ودعاهم إلى نصرته، فما استجاب له منهم إلا أربعة وأربعون رجلا. فأمرهم أن يصبحوا بكرة محلقين رؤوسهم معهم سلاحهم ليبايعوا على الموت». کتاب سلیم بن قیس، پیشین، ص146، متن کتاب.
[9]. کتاب سلیم بن قیس، پیشین، ص148، متن کتاب.
[10]. «فلم تزل صاحبة فراش حتى ماتت صلى الله عليها من ذلك شهيدة». كتاب سليم بن قيس، پیشین، ص150، متن کتاب.
عموم مردم گمان می‌دارند که حوادثی همچون هجوم به خانه حضرت فاطمه(علیهاالسلام) و آتش زدن درب خانه و مصدومیت و سقط جنین ایشان به فاصله اندکی از وفات رسول خدا(صلیاللهعلیهوآله) در همان ایام ابتدایی ماه ربیع الاول اتفاق افتاده است، در حالیکه چنین تصوری اشتباه است، چراکه مجموعه‌ای از شواهد و قرائن وجود دارد که احتمال وقوع این حوادث را در محدوده ایام ابتدایی ماه ربیع الاول را بسیار کم‌رنگ بلکه نفی می‌کند.