پنج استراتژی و راهبرد فوق سری امام حسن عسکری(ع)

با اندک تحقیق و مطالعه ای در تاریخ اسلام و سرگذشت زندگانی امام حسن عسکری (علیه السلام) به خوبی می توان به این مطلب صحه گذاشت که این دوره از حیات امامت با سایر بازه های زمانی تفاوت فراوانی داشت، با توجه به موقعیت و جایگاه خاصی که امام حسن عسکری(ع) در بین مردم داشت، ایشان را در تمام شئون زندگی مورد مراقبت شدید قرار داده بودند، به طوری که هیچ گونه آزادی را برای این امام پارسا قائل نبودند، کما اینکه تمام ارتباطات فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و دینی امام تحت اشراف سخت ترین بازرسی های اطلاعاتی و امنیتی حکومت وقت بود، ولی با این وجود امام حسن عسکری در این شرایط خفقان فعالیت های فوق سری در جهت تقویت جامعه شیعه و امداد رسانی فکری، فرهنگی، و اقتصادی به پیروان خود به راه انداخته بودند.

پنج استراتژی و راهبرد فوق سری امام حسن عسکری(ع)

1-تلاش های بسیار ارزشمند علمی و فرهنگی
هر چند امام حسن عسکری(ع) تحت سخت ترین اشراف اطلاعاتی دستگاه حکومت عباسی قرار داشت، ولی با وجود همه آن فشارها و خفقان سیاسی و اجتماعی شاگردانی تربیت کرده بود که کمک شایانی به  نشر معارف اسلامی و شیعی و  رفع شبهات شبهه افکنان و پاسخگویی به پرسشگران انجام دادند. شیخ طوسی تعداد این سربازان فرهنگی و فکری امام حسن عسکری (ع) را که به نوعی توانسته بودند از خرمن دانش و معرفت امام خوشه ای برچینند را بالغ بر 100 نفر ذکر کرده است.[1] برخی از این شخصیت های برجسته و علمی عبارتند از: احمد بن اسحاق قمی، ابوهاشم داود بن قاسم جعفری، عبد الله بن جعفر حمیری، ابو عمر و عثمان بن سعید عمری، ...

2-ایجاد شبکه فوق سری ارتباط با شیعیان
در زمان حیات امام حسن عسکری(علیه السلام) جامعه شیعی در مناطق گسترده و شهرهای متعدد و فراوانی گسترش یافته بودند، شهرهای بسیار مهمی همچون قم، آبه، نیشابور، سامرا، خراسان، یمن، ری ،آذربایجان، کوفه، بصره، جرجان، بغداد،... که در میان این مناطق، شهرهایی همچون سامرا، بغداد، نیشابور، قم و کوفه از از جایگاه ممتاز و استراتژی خاصی برخوردار بودند.[2] از طرفی این گستردگی و پراکندگی جغرافیایی حیات شیعی، وجود سازمان سرّی و ارتباطات مخفی را ایجاب می کرد، که بتواند تحت مدیریت و راهبری امام، ارتباط شیعیان را به نوعی با حوزه امامت برقرار نماید، طبیعی است که در شرایط سخت امنیتی که دستگاه عباسی برای امام حسن عسکری(علیه السلام) به وجود آورده بود، این چنین راه ارتباطی بهترین راهی بود که می‌شد جامعه شیعی را رهبری و سازماندهی کرد. در این راستا در زمان امام نهم به بعد شبکه فوق سرّی ارتباطی وکالت و نصب نمایندگان در مناطق گوناگون طراحی و سازماندهی شد، این برنامه در زمان امام حسن عسکری نیز ادامه داشت.[3]

3-فعالیت های فوق سرّی و سیاسی امام حسن عسکری(ع)
امام حسن عسکری(ع) علی رغم تمام محدودیت های دستگاه عباسی و کنترل های امنیتی که آنها بر زندگی امام  اعمال می کردند، یک مجموعه فعالیت های سرّی و سیاسی را رهبری می نمودند، ولی با این وجود بخاطر رعایت اصول حفاظت و اطلاعات از ناحیه امام، این فعالیت سرّی هیچگاه برای دستگاه خلافت آشکار نشد؛ چرا که در صورت آشکار شدن این موضوع علاوه بر ممانعت با حضرت با شدید ترین رفتارها برخورد می‌کردند. در ادامه به یک مورد از این موارد اشاره می کنیم:
عثمان بن سعید عمری که یکی از صمیمی ترین و نزدیکان امام حسن عسکری به شمار می آمد، در جامعه تحت عنوان روغن فروشی فعالیت می کرد، یاران و شیعیان امام حسن عسکری(ع) اموال و وجوهاتی را که می خواستند به امام تحویل دهند را به «عثمان بن سعید عمری» می رساندند و او نیز آنها را در ظرف ها و مشک های روغن قرار داده و به حضور امام می رساند.[4]

4-حمایت و دستگیری مالی از پیروان و شیعیان
یکی از کارهای مهمی که امام حسن عسکری(ع) در زمان حیات خود انجام می دادند، توجه به نیازمندان و برآورده کردن احتیاجات مالی آنها بود، که خود برکات و ثمرات فراوانی برای تقویت ارتباط شیعیان با دستگاه امامت داشت، در واقع تاریخ پژوهان بر این باورند که این فعالیت فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی امام موجب شده بود ضعفای جامعه اسلامی تحت فشار مالی و اقتصادی جذب دستگاه حکومتی و ستمگرعباسی نشوند.[5] برای نمونه در برخی منابع نقل شده است: «ابو هاشم جعفری» می گوید از نظر مالی در مضیقه  بودم خواستم وضع خود را طی نامه ای به امام عسکری(علیه السلام) بنویسم، ولی خجالت کشیدم و صرفنظر کردم وقتی که وارد منزل شدم امام صد دینار برای من فرستاد و طی نامه ای نوشت هر وقت احتیاج داشتی، خجالت نکش، و پروا مکن و از ما بخواه که بخواست خدا به مقصود خود می رسی.[6]

5-آماده سازی شیعیان برای دوران غیبت
از آنجا که غائب شدن امام و رهبر هر جامعه ای یک حادثه بسیار سخت و غیر قابل تحمل است، و باور کردن آن برای بسیاری سخت و مشکل جلوه می نماید، از همان ابتدا پیامبر گرامی اسلام(صلی الله علیه و اله) و حضرات معصومین(علیهم السلام) سعی داشتند موضوع مهم غیبت را برای شیعیان و پیروان خود تبیین نمایند، این موضوع بسیار مهم و استراتژیک در عصر امام هادی(علیه السلام)  و همچنین امام حسن عسکری(علیه السلام) به طور جدی و ویژه ای دنبال می شد تا اینکه جامعه اسلامی را با فرهنگ انتظار و جامعه منتظر بیشتر آشنا نمایند.

 پی نوشت ها:
[1]. رجال، المکتبه الحیدریه، 1381، ص427.
[2]. طبسی، شیخ محمد جواد،حیاه االامام العسکری،  ص223.
[3]. مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، ص633.
[4]. شیخ طوسی، الغیبه، ص214.
[5]. مهدی پیشوایی، سیره پیشوایان، ص639.
[6]. شیخ مفید، ارشاد، ص343.