ابن حزم اندلسی می‌گوید: «فقیهانی که ما می‌شناسیم، هیچ مسلمانی را تکفیر و تفسیق نمی‌کردند و می‌گفتند: مسلمان اگر هم در مسئله عقیدتی یا رفتاری، مخالفتی داشته باشد که نتیجه اجتهاد اوست، نکوهش نشده، بلکه پاداش هم دارد، و این اختلاف فتوا سبب تکفیر نمی‌شود.»
علمای اسلام، از شیعه و سنی، در طول سالیان متمادی، پرچم‌دار وحدت و یک‌دلی بین مسلمانان بوده‌اند؛ ابن حزم اندلسی ازجمله علمای اهل سنتی است که در سفارش به وحدت مسلمانان و پرهیز از تفرقه بیاناتی داشته‌اند، وی فقیه، محدث، فیلسوف، عالم ادیان و مذاهب، ادیب و شاعر و یکی از درخشان‌ترین چهره‌های فرهنگ اسلامی اندلس است که چهره‌های گوناگون و گاه متضاد داشته، ولی در باب کفر و ایمان می‌گوید: «فقیهانی، مانند ابن‌لیلی، ابوحنیفه، شافعی، سفیان ثوری، داوود بن علی و بیشترین کسانی‌که ما می‌شناسیم، هیچ مسلمانی را تکفیر و تفسیق نمی‌کردند و می‌گفتند: مسلمان اگر هم در مسئله عقیدتی یا رفتاری، مخالفتی داشته باشد، نتیجه اجتهاد اوست و او نه تنها نکوهش نمی‌شود، بلکه پاداش نیز در پی دارد، ضمن این‌که اختلاف فتوا در بین صحابه، سبب تکفیر و تفسیق آن‌ها توسط یکدیگر نمی‌شد.»[1] یعنی اختلاف در عقیده و رفتار طبیعی است ولی باعث جدایی و تفرقه نباید بشود.
پی‌نوشت:
[1]. ابن حزم، الفصل فی الملل، ج3، ص143.