وحدت جزء موضوعات مهمی است که دین اسلام به آن تأکید زیادی کرده است و برای آن مولفههای متعددی قرار داده است، که مهمترین آنها بنا بر کلام مولای متقیان امام علی(علیهالسلام) عبارتند از: هدف واحد، رهبری واحد و خط و مشی واحد است.
موضوع وحدت بین مسلمانان از مهمترین شاخصههای حرکت رسول خدا(صلیاللهعلیهوآله) است، آنچنان که نخستين شعار ایشان هنگام ورود به مدينه و پيش از ساختن مسجد و پرداختن به امور عمراني، درباره اُخوت و برادري ديني بود. ایشان با ايجاد عقد اخوت ميان مسلمانان و ميان دو قبيله «اُوس» و «خزرج»، اتحاد و هماهنگي را تحقق بخشيد.[1]
شعار وحدت، هم در آغاز تأسيس حكومت اسلام مطرح شد و هم هنگام استحكام حكومت اسلامی در مدينه و هم پس از فتح مكه و تفوّق مسلمانان بر شبه جزيره عربستان؛ چنانكه پيامبر اكرم(صلیاللهعلیهوآله) در حجّة الوداع از حفظ وحدت، سخن به ميان آورد و فرمود: مسلمانان با هم برادرند و خونهای آنها همسان يكديگر است و خون هيچكس ارزشمندتر از خون ديگری نيست.[2]
از روایاتی که از معصومین(علیهالسلام) برای ما به یادگار مانده است این گونه فهمیده میشود که برای ایجاد وحدت بین افراد یک جامعه به سه مؤلفه نیاز است که عبارتند از هدفی مشترک، خط مشی مشترک و رهبری واحد
آنچنان که مولای متقیان امام علی(علیهالسلام) در این زمینه میفرمایند: «گاهی دعوايی مطرح میشود و قاضی به رأی خود حكم میكند. پس از آن، همين دعوا نزد قاضی ديگری عنوان میگردد، او برخلاف قاضی اول نظر میدهد. سپس همه نزد پيشوايشان كه آنها را نصب كرده میآيند و او رأی همه را تصديق میكند! در صورتی كه خدای آنها يكی! و پيامبرشان يكی! و كتابشان يكی است!؟»[3]
امیرالمؤمنین(علیهالسلام) در این کلام خویش نسبت به این موضوع اظهار تعجب میکند که چگونه گروهی با داشتن هدف و اعتقادی مشترک و رهبری واحد دچار اختلاف شدهاند، زیرا از دیدگاه آن حضرت هدف و اعتقادات مشترك (إلاههم واحد) و رهبري واحد (نبيّهم واحد) و برنامه و خط مشي مشترك (وكتابهم واحد)، وحدت آفرين است. و اگر جامعهای در این موارد با یکدیگر به توافق برسند میتوانند بین خویش وحدت و اتحاد حاکم کنند.
یا در کلام دیگر ایشان به نقش پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) در زمینه وحدت جامعه اسلامی اشاره میکنند و میفرمایند: «پيامبر براي انجام فرمان خدا قيام كرد و رسالتهای پروردگارش را ابلاغ كرد و خداوند به وسيله او شكافهای اجتماعی را پر كرد و فاصلهها را پيوستگی بخشيد و بين خويشاوندان يگانگی برقرار ساخت؛ پس از آن كه آتش دشمنی در سينهها و كينههای برافروخته، در دلها جايگزين شده بود.»[4]
با نظر به این روایات به خوبی میتوان به این حقیقت دست یافت که جامعه اسلامی از این سه مولفه وحدت آفرین برخوردار است، به گونهای که هدف تمام مسلمانان از تمام مذاهب برپایی کلمه توحید در سطح جهان است و از سوی دیگر تمام ایشان پیامبر اکرم(صلیاللهعلیهوآله) را به عنوان هادی و مرشد خویش قبول دارند، علاوه بر اینکه تمام فرق مسلمانان از شیعه و اهل تسنن در این زمینه وحدت نظر دارند که قرآن کریم، نقشه راه جامعه اسلامی برای رسیدن به قلههای نیک بختی و سعادت است، به همین خاطر در طول تاریخ هرگاه حاکمیتها و استعمار که منافع خویش را در بر هم زدن وحدت مسلمانان میدیدهاند تلاش میکردهاند با بهانههای واهی بین مسلمانان اختلاف ایجاد کنند و هر گاه مسلمانان از دستهای شوم ایشان رهایی پیدا میکردهاند با الفت و مهربانی در کنار یکدیگر زندگی میکردهاند.
ــــــــــــــــــــــــــ
پینوشت
[1]. بحار الأنوار، علامه مجلسی، دار إحياء التراث العربي،ج38، ص336.
[2]. الأمالي،شیخ صدوق، كتابچى، 1376 ش، ص350.
[3]. نهج البلاغة،سید رضی، هجرت، 1414 ق،ص60.
[4]. همان،ص353.
وحدت جزء موضوعات مهمی است که دین اسلام به آن تأکید زیادی کرده است و برای آن مولفههای متعددی قرار داده است.