حدیث منسوب به امام باقر(علیه‌السلام) در مورد جهالت شیعیان از جهت سندی و محتوایی صحیح نیست.
شبهه: مخالفان شیعه حدیثی را نقل می‌کنند که در آن امام باقر(علیه‌السلام) می‌فرماید: «اگر تمام مردم شيعه ما باشند، سه چهارمشان به ما شك دارند و مابقی احمق‌اند.» این افراد بعد از نقل این حدیث به شیعیان اهانت کرده و ایشان را مورد تمسخر قرار می‌دهند.
پاسخ: قبل از بررسی این حدیث لازم است به این نکته توجه کنیم که صرف نقل یک حدیث در کتاب‌های روایی، نمی‌تواند دلیل صحت و درستی یک حدیث باشد، بلکه باید سند و محتوای آن را مورد سنجش قرار داد.
بررسی سندی
این روایت فقط در رجال کشی[1] نقل شده است و بعد از آن محدثان دیگری مانند علامه مجلسی[2]، سید هاشم بحرانی[3] و ... آن را نقل کرده‌اند، لذا این روایت در کتاب‌های سده‌های اولیه نقل نشده که این نکته می‌تواند نشان از عدم توجه محدثان بزرگی مانند کلینی، شیخ صدوق و ... با آن باشد.
از سوی دیگر در سند این روایت «سلام بن سعيد الجمحی» وجود دارد که در کتاب‌های رجالی ناشناخته(مجهول) است.[4] علاوه بر این ضعف، از وی در مجامع روایی معتبر نیز حدیثی نقل نشده است.
بنابراین این حدیث از جهت سندی اعتبار چندانی ندارد.
بررسی محتوایی:
«اسلم» غلام «محمد حنفيه» گفت در خدمت حضرت باقر(علیه‌السلام) تكيه به زمزم داده بودم، «محمد بن عبد الله بن حسن» طواف می‌كرد امام فرمود: اين جوان را می‌شناسى؟ گفتم آرى «محمد بن عبد الله بن حسن» است فرمود به زودى قيام می‌كند و در حال زارى كشته خواهد شد. سپس فرمود: اين حديث را به احدى نقل نكن، امانت نزد تو سپردم.» ولى من به «معروف بن خربوذ» نقل كردم اما از او پيمان گرفتم كه به كسى نگويد. معروف عرض كرد آقا اين حديثى كه اسلم برايم نقل كرده، مايلم از خودتان بشنوم، امام روى به اسلم نمود و فرمود: اسلم! (چرا نقل كردى) عرض كردم آقا من همان پيمانى كه شما گرفتيد از او گرفتم. حضرت باقر(علیه‌السلام) فرمود: «اگر تمام مردم روى زمين شيعه ما باشند، سه قسمت از چهار قسمت آن‌ها شكاك خواهند بود، يك قسمت باقيمانده هم احمق‌اند.»
اگر شخصی این حدیث را با روایات متعددی که در مورد صفات شیعه بیان شده است، مقایسه کند، به طور قطع به نادرستی آن پی‌خواهد برد، زیرا کتاب‌های روایی شیعه، پر از احادیثی است که از شیعیان به عنوان با فضیلت‌ترین افراد یاد می‌کنند که با علم و آگاهی و رفتار نیکو خویش، مردم را به سوی ائمه خویش هدایت می‌کنند، قسمتی از این احادیث را مرحوم شیخ صدوق در کتاب صفات الشیعه نقل کرده است که به عنوان نمونه می‌توان به این حدیث اشاره کرد که ائمه اطهار(علیهم‌السلام) می‌فرمایند: «شيعيان على(عليه‌السّلام)، شكم‌هايشان لاغر و لب‌هايشان خشكيده بود، آن‌ها اهل رأفت و مهربانى و علم و بردبارى بودند.»[5] در روایت دیگری فرمود: «پيروان جعفر(عليه‌السّلام) كسانى هستند كه شكم و فرج خود را از حرام نگه می‌دارند و كوشش آن‌ها در راه بندگى خدايشان زياد است و اميد به مزد پروردگار و ترس از شكنجه او را دارند، اگر چنين مردمى را ديديد اينان پيروان جعفر بن محمّدند.»[6]
بنابراین این روایت، هم ضعف سندی دارد و هم مخالف جمع کثیری از روایات است که شیعه را به فضیلت و برتری و علم آگاهی و تقوا وصف کرده‌اند.
___________________________
پی‌نوشت
[1]. رجال الكشي، كشى، محمد بن عمر، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، 1409 ق،ص205.
[2]. بحار الأنوار،علامه مجلسی، دار إحياء التراث العربي، 1403 ق،ج46، ص251.
[3]. مدينة معاجز، بحرانى، سيد هاشم بن سليمان، مؤسسة المعارف الإسلامية، 1413 ق،ج5، ص198.
[4]. تنقيح المقال، مامقانى، عبدالله، موسسة آل البيت( عليهم السلام) لإحياء التراث، 1431 ه. ق،ج2القسمالاول، ص43.
[5]. صفات الشيعة، ابن بابويه، محمد بن على، أعلمى، 1362 ش،ص10.
[6]. همان، ص11.
[7]. همان،ص15ــ14.
شبهه: مخالفان شیعه حدیثی را نقل می‌کنند که در آن امام باقر(علیه‌السلام) می‌فرماید: «اگر تمام مردم شيعه ما باشند، سه چهارمشان به ما شك دارند و مابقی احمق‌اند.» سپس به شیعیان اهانت کرده و ایشان را مورد تمسخر قرار می‌دهند.
پاسح: این روایت، هم ضعف سندی دارد و هم مخالف جمع کثیری از روایات است که شیعه را به فضیلت و برتری و علم آگاهی و تقوا وصف کرده‌اند.