مهمان و مهتاب هفده روزه قم

در فرهنگ شیعی علاوه براهل بیت گرامی پیامبر(صلی اللّه علیه و اله) که از جایگاه منحصر به فرد و ممتازی در بین شیعیان برخوردارند، از فرزندان ایشان نیز یا به عبارتی امام زادگان هم به بزرگی و نیکی یاد می شود و قبور متبرک ایشان محل زیارت وعرض ارادت و دوستی به ساحت مقدّس فرزندان پیامبرگرامی شده است. البته در بین امام زادگان جلیل القدر برخی به واسطه سفارش و تأکیدی که اهل بیت(علهیم السلام) داشته و همچنین به جهت قرابت نزدیک تر و بدون واسطه به امام معصوم(علیه السلام) از جایگاه ممتاز و خاصی برخوردار بوده اند، از جمله ی این امام زادگان واجب التعظیم حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) است که مدفن سرتاسر نور او محل عشاق و دوستان اهل بیت(ع) بوده است.

رنج ها و محنت های خورشید قم

شش ساله بود که پدر بزرگوارش  به دستور هارون الرشید، دستگیر و به  عراق تبعید و زندانی شده بود. پس از این حادثه بود که به خانه برادر گرامی اش امام رضا(علیه السلام)می رود تا اینکه از غم دوری پدر کاسته شود، در سال 183 هجری در حالی که فاطمه معصومه(سلام الله علیها) ده ساله بود از خبر شهادت پدرگرامیشان امام موسی کاظم(علیه السلام) باخبر می شوند، در این ایام تنها پناه فاطمه معصومه(س)  برادر مهربان و رئوفش امام رضا(ع) بود، هنوز غم فراق پدر برای این دختر عفیف و والا مقام کهنه نشده بود که دستگاه جور عباسی این برادر و خواهر را از یکدیگر جدا می کند و امام رضا(ع) را با اکراه روانه خراسان می نماید، وقتی امام رضا(ع)  در شعبان سال 200 ه.ق قمری از مدینه به خراسان فراخوانده می شود، امام خانواده خویش را جمع می کنند به ایشان می فرمایند: «این آخرین دیدار ماست، من دیگر حرم جدّم را نخواهم دید.»[1] و بدین سان دیگر بار حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها) به رنج دوری عزیزترین نزدیکان خویش مبتلا می شود. 

سفری مشتاقانه برای دیدار امام رئوف

منابع تاریخی نقل کرده اند زمانی که امام رضا(علیه السلام) در خراسان به سر می برد، نامه ای خطاب به خواهر گرامیشان می نویسند، و ایشان را دعوت به خراسان می کنند، حضرت معصومه(سلام اللّه علیها) پس از دریافت نامه مشتاقانه برای دیدن برادر و امام خود بار سفر را می بندد، و مشقت و سختی و مهنت راه را برای دیدن دوباره برادر به جان و دل می خرد، هنگامی که مرکب کاروان امام زادگان به همراه فاطمه معصومه(سلام الله علیها) که مشتمل بر پنج تن از برادارن حضرت معصومه(س) بود به نزدیکی شهر ساوه می رسد، عدّه ای از دشمنان اهل بیت با اشاره مأمون عباسی راه را بر آنها می بندند و در یک درگیری نابرابر همه برادران و تقریباً بیشتر مردان کاروان را  به شهادت می رسانند، نقل شده است حضرت معصومه در این اتفاق نیز مسموم می شوند، به طوری که به سختی بیمار شده و ادامه سفر برای ایشان ناممکن می شود.[2] البته برخی تاریخ پژوهان بیشتر به کتاب تاریخ قدیم قم نوشته «حسن بن محمد بن حسن قمی» اعتماد دارند، کتابی که بهترین و اصلی ترین مدرک قم پژوهی به حساب می آید که در قرن چهارم نگاشته شده و علامه مجلسی و محدث قمی و علمای دیگر نیز به آن اعتماد کرده اند، در این کتاب تاریخی  اصلاً سخنی از مورد حمله قرار گرفتن قافله و کاروان امام زادگان توسط مردم ساوه به میان نیامده است.

مهمان و مهتاب هفده روزه قم

روز 23 ربیع الاول  سال 201 ه.ق کجاوه حضرت فاطمه معصومه(سلام اللّه علیها) در میان استقبال پر شور مردم وارد قم می شود، بزرگان قم باستقبال او می روند و پيشاپيش آنها موسى بن خزرج بود وقتى خدمت بى‏‌بى معصومه رسيد مهار ناقه‏اش را گرفته به منزل خود دعوت می کنند و در خانه او هفده روز بود آنگاه از دنيا رفت.[3] خانه موسی بن خزرج به احترام اقامت هفته روزه آن بانوی بزرگ اسلام به صورت مدرسه ای درآمد و به مدرسه «ستیه» نام گذاری شد، و محراب عبادتش به نام بیت النور محراب عبادت حضرت معصومه(سلام الله علیها) زیارتگاه خاص و عام شده است.[4]

جایگاه و فضیلت فاطمه معصومه(س)

جایگاه و فضلیت امام زادگان واجب التعظیم را به راستی اولیای الهی می دانند، کسانی که به مقامات عالیه و اخلاقی دست پیدا کرده و هر روزشان را با زیارت نامه ایشان آغاز می کنند، باری به هر جهت برای دست یابی به عظمت و بزرگی این بانوی کریمه حتی یک روایت از منابع روایی هم کافی است تا به عظمت و شایستگی او دست یافت. در منابع روایی به نقل از امام رضا(علیه السلام) این چنین آورده شده است کسی که حضرت معصومه(س) را زیارت کند گویی امام رئوف حضرت ثامن الحجج را زیارت کرده است: «مَنْ زَارَ الْمَعصُومَةَ بِقُمْ کَمَنْ زَارَنى؛[5]هرکس معصومه را در قم زیارت کند،مانند کسى است که مرا زیارت کرده است» یا اینکه در منابع روایی نقل شده که زیارت این بانوی جلیل القدر موجب وارد شدن در بهشت خواهد بود:

«مَنْ‏ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ‏ الْجَنَّةُ وَ عَنْ تَارِيخِ قُمَّ لِلْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْقُمِّيِّ عَنِ الصَّادِقِ ع إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَ هُوَ مَكَّةُ وَ لِرَسُولِهِ حَرَماً وَ هُوَ الْمَدِينَةُ وَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ حَرَماً وَ هُوَ الْكُوفَةُ وَ لَنَا حَرَماً وَ هُوَ قُمُّ وَ سَتُدْفَنُ فِيهِ امْرَأَةٌ مِنْ وُلْدِي تُسَمَّى فَاطِمَةَ مَنْ زَارَهَا وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ؛[6] هر كس زيارت كند او را با عرفان بهشت برين جايگاهش خواهد بود. در تاريخ قم حسن بن محمّد قمى از حضرت صادق (عليه السّلام) نقل می كند كه خدا را حرمى است كه مكّه است و پيامبر نيز حرمى دارد كه مدينه است و امير المؤمنين حرمى دارد كه كوفه است و حرم ما قم است. بزودى زنى از فرزندان من در آنجا دفن مى‏ شود هر كس او را زيارت كند بهشت برين او را واجب مى‏ شود».

پی نوشت ها:
[1]. ر.ک: عیون اخبار الرضا(ع)ج۲ ص۲۱۷ ح۲۸، الخرائج و الجرائح ص۲۰۷ ح۳۶۹.
[2]. ر.ک: مهتاب اهل بیت، سیری در زندگی کریمه اهل بیت حضرت معصومه، ص19.
[3]. زندگانى حضرت امام موسى كاظم عليه السلام ( ترجمه جلد 48 بحار الأنوار)، ص: 260.
[4]. ر.ک: مهتاب اهل بیت، سیری در زندگی کریمه اهل بیت حضرت معصومه، ص21.
[5]. رک: ناسخ التواریخ، ج ٣، ص ٦٨؛ ریا حین الشریع، ج 5، ص 35.
[6]. بحار الأنوار (ط - بيروت) ؛ ج‏48 ؛ ص317.