زیست فناوری یکی از فناوری های نوظهور است که ایران نیز در 30 سال گذشته در این زمینه پیشرفت های بسیاری داشته به طوریکه در حال حاضر ایران جزء برترین های آسیا در رشته زیست فناوری است.
قطعا همه شنیده ایم و می دانیم که کشورمان ایران پس از انقلاب به پیشرفت های بسیاری در حوزه علم و فناوری دست یافته است؛ شاید این مساله نیاز به تحقیق و بررسی هم نداشته باشد چرا که آمار به صورت واضح و مبرهن نشانگر پیشرفت های علمی ایران پس از انقلاب اسلامی است.
در این میان پیشرفت محققان کشورمان در حوزه فناوری های نوظهور شاید حتی از رشته های دیگر هم واضح تر باشد که جایگاه جهانی علم ایران در رشته های نانوفناوری، دانش فضایی و زیست فناوری نشان دهنده این ادعاست.
ایران در حال حاضر در میان ۵ تولیدکننده نخست آسیا در حوزه تولید محصولات زیست فناوری قرار گرفته است؛ اما این دانش چیست و چه فایده ای برای مردم دارد؟
* زیست فناوری چیست؟
زیست فناوری مجموعه‌ای از روش هایی برای تولید، تغییر و اصلاح فراورده‌ها، به‌نژادی گیاهان و جانوران و تولید میکروارگانیسم‌های خاص است؛ این دانش دارای شاخه های متفاوتی است که از این منظر می تواند تاثیرات بسیاری در حیات انسان ها حتی در اقتصاد جوامع داشته باشد به طوریکه برخی کارشناسان و محققان این رشته، زیست فناوری یا بیوتکنولوژی را به درختی تشبیه کرده اند که علومی مانند زیست شناسی مولکولی، ژنتیک، میکروبیولوژی، بیوشیمی، ایمونولوژی، مهندسی شیمی، مهندسی بیوشیمی، گیاه‌شناسی، جانورشناسی، داروسازی، کامپیوتر و غیره از جمله شاخه های این درخت محسوب می شود.
زیست فناوری در بخش های موردنیاز هر جامعه از جمله حوزه های دارویی، کشاورزی، دام و طیور، تغذیه و زیست محیطی، پزشکی و درمانی، مهندسی زیست، کاتالیست های زیستی، زیست توده و انرژی زیستی کاربرد دارد.
* پیشرفت ایران در زیست فناوری
مسوولان نهادهای علم و فناوری ایران برای پیشرفت در حوزه زیست فناوری اسناد بالادستی تدوین کرده و فعالیت های منسجمی انجام دادند به طوریکه در قالب این اسناد از محققان حوزه زیست فناوری برای انجام فعالیت های تحقیقاتیشان حمایت هایی صورت گرفت.
این حمایت ها به جایی منجر شد که ایران در دانش زیست فناوری بین ۵ تولیدکننده نخست در آسیا قرار گرفت.
در رابطه با نحوه پیشرفت ایران در حوزه زیست فناوری و اینکه چگونه به جایگاه خوبی در منطقه و حتی دنیا دست یافته است با مسوولان و کارشناسان این حوزه نیز گفت وگوهایی داشته ایم.
سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهور در این باره با اشاره به نقش شتابدهنده ها در پیشرفت شرکت های حوزه زیست فناوری، فعالیت شتابدهنده‌ها در این حوزه را الگوی موفق برای دیگر حوزه‌ها و سبب پیشرفت این دانش و تبدیل ایده‌های نوآورانه به محصولاتی با ارزش افزوده بالا می داند.
ستاری حضور شتابدهنده ها و سرمایه گذاران بخش خصوصی در حوزه زیست فناوری را از جمله دلایل پیشرفت این حوزه می داند و می گوید: بخش خصوصی با شناخت صحیحی که از اهمیت اولویت‌های نوآورانه دارد، ایده‌های کارآمد را در مسیر تولید محصول و خلق ارزش افزوده حمایت می کند و همین امر سبب شده تا میزان خروج دانش آموختگان این دانش نیز بسیار کم باشد.
مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری نیز در این زمینه به آمار فروش شرکت‌های دانش بنیان در کشور اشاره می کند و می گوید: براساس آمار، بالاترین فروش محصولات دانش بنیان کشور مربوط به محصولات زیست فناوری است و محصولات فناوری پیشرفته در این حوزه مشتریان بسیاری دارد.
وی اضافه می کند: امسال در حوزه دارو‌های زیست فناوری، ایران ۲۲ قلم محصول تولیدی را به بازار عرضه کرد و در حوزه کشاورزی نیز استفاده از کود زیستی می تواند سبب افزایش محصولات کشاورزی شود.
قانعی معتقد است: محققان ایرانی با وجود محدودیت ها و تحریم ها ثابت کردند که می توانند از تهدیدها به عنوان فرصت استفاده کنند و حتی در محدودیت ها هم به پیشرفت برسند.
وی با اشاره به حمایت هایی که از شرکت های دانش بنیان این حوزه برای دستیابی به پیشرفت صورت گرفت، می گوید: شرکت‌های تازه کاری که از دریافت وام و سرمایه می‌ترسیدند را زیر نظر خود قرار دادیم و صندوق زیست را راه اندازی کردیم، این صندوق به صورت صندوق سرمایه گذاری خطرپذیر اداره می شود و در صورت شکست شرکت ها هیچ سرمایه‌ای از آن‌ها بازپس گرفته نمی‌شود.
منصور کبگانیان دبیر ستاد علم و فناوری نقشه جامع علمی کشور هم با اشاره به اهمیت دانش زیست فناوری برای مسوولان علمی کشور، این بخش را از اولویت های ستاد راهبری نقشه جامع علمی کشور می داند و می گوید: با توجه به سهم زیست فناوری در بازارهای جهانی، تدوین سند توسعه زیست فناوری در دستور کار ستاد نقشه جامع علمی کشور قرار گرفت.
ایران در حال حاضر در جایگاه خوبی در زمینه دانش زیست فناوری است به طوریکه دستیابی به سه درصد از بازار دنیا در این حوزه چشم انداز محققان ایرانی در زمینه دانش زیست فناوری است.
منبع: خبرگزاری فارس