دروغی با عنوان تنوع‌طلبی امام حسن(ع) در ازدواج

در مقاله قبلی، به بررسی شبهه ازدواج‌ها و طلاق‌های بسیار امام حسن(علیه‌السلام) پرداختیم و روایاتی را که شبهه‌افکن در این باره به آن‌ها استناد کرده بود را بررسی سندی کردیم. اما در برابر این روایات موجود در منابع شیعی و سنی، برخی از علما اصل حقیقت موضوع کثرت ازدواج و طلاق امام حسن(علیه‌السلام) را برنتافتند و این داستان را در مجموع، جعلی و ساختگی شمردند و با ارائه شواهدی بر جعلی بودن آن، به انکار این موضوع پرداختند.

برخی نیز در مواجهه با حدیث صحیح المحاسن، این موضوع را مورد استبعاد قرار دادند، چراکه در هضم این موضوع، با تناقضاتی مواجه شده‌اند که قابل حل نیست. چنانکه باقر شریف قرشی می‌گوید: «نهی آشکار امیرالمومنین(علیه‌السلام) از تزویج امام حسن(علیه‌السلام) بر روی منبر، از دو حال خارج نیست: یا پیش از نهی آشکار، فرزندش را از کثرت ازدواج نهی نموده بود، اما امام حسن(علیه‌السلام) این نهی پدر را اجابت نکرده و لذا امام مجبور به آشکار ساختن این نهی، در نزد مردم کوفه شد. یا اینکه ابتدائاً بدون اینکه پیش از این، فرزندش حسن(علیه‌السلام) را از نفرتش نسبت به کثرت ازدواج او آگاه کند، نزد مردم کوفه نهی را آشکار ساخته است. هر دو حالت بسیار بعید و دور از واقعیت بلکه نسبت به هر دو امام، محال به نظر می‌رسد:
احتمال اول از این‌رو بعید است که امام حسن(علیه‌السلام) از اهل بیتی است که خدا طبق نص صریح آیه تطهیر(احزاب/33) از هرگونه رجس و پلیدی پاک فرموده و پیامبر با آنان در برابر مسیحیان نجران، مباهله نمود، پس هرگز امام حسن(علیه‌السلام) با پدرش امیرالمومنین(علیهم‌السلام) مخالفت نمی‌کند.
احتمال دوم نیز بعید است زیرا سزاوار است که امیرالمومنین(علیه‌السلام) ابتدا فرزندش را از نفرت خود نسبت کثرت ازدواج و طلاق ایشان آگاه سازد و آن را علنی بر روی منبر در نزد جمع کثیری از مردم بیان نکند که موجب ایجاد غیظ و اندوه نسبت به وصی‌اش و فرزندش و شریکش در آیه تطهیر می‌شود. علاوه بر این، آیا کثرت ازدواج و طلاق شرعا جایز است یا این‌که جایز نیست؟ اگر جایز بود پس معنایی برای نهی امام باقی نمی‌ماند و اگر جایز نبود، پس چگونه امام حسن معصوم(علیه‌السلام) آن را مرتکب شد.[1]

شواهدی بر جعلی بودن این داستان
شاهد اول: عدم تناسب تعداد کم فرزندان با تعداد بسیار همسر
اگر واقعا امام حسن(علیه‌السلام) به این تعداد فراوان ازدواج کرده بود، می‌بایست تعداد فرزندان حضرت بسیار زیاد باشد، در حالی‌که بیشترین تعدادی که برای فرزندان حضرت گفته شده، 22 فرزند است.[2]

شاهد دوم: ضبط تعداد اندکی همسر برای حضرت
در کتب تاریخی و روایی در مجموع، تنها نام 13 زن به عنوان همسران حضرت ذکر شده است و اگر تعداد همسران حضرت بنا بر ادعای برخی آن روایات، چند صد نفر بوده، پس چرا فقط نام 13 نفر آورده شده است؟! همین ذکر تعداد اندک همسران، خود دلیلی بر عدم کثرت ازدواج حضرت است، چراکه تاریخ‌نگران و نسّابان و راویان، بیشترین توجه و عنایت را بر ضبط حالات و بیوگرافی اهل بیت(علیهم‌السلام) داشته‌اند، به طوری که به احدی غیر از اهل بیت(علیهم‌السلام) این میزان توجه و عنایت را نداشته‌اند و اندک چیزی که درباره زندگی آن‌ها وجود داشت را ضبط می‌کردند.
همچنین در تاریخ، از میان همسران امام حسن(علیه‌السلام)، فقط نام سه زن -به نام‌های عائشه خثعمیه، ام کلثوم بنت فضل و زنی از بنی‌شیبان - ثبت شده که امام آنان را طلاق داده است و اگر بیش از این تعداد بود حتما ثبت و ضبط می‌شد.[3] و[4] و[5] و [6]

شاهد پنجم: عدم طعن امویان نسبت به تعداد ازدواج و طلاق حضرت
امویان همواره به دنبال بهانه‌ای برای القای عدم لیاقت حضرت برای خلافت و نیز القای منقصت آن حضرت بودند. اگر امام حسن(علیه‌السلام) کثیر الزواج و کثیر الطلاق می‌بود، آن‌ها هر آینه این مساله را به عنوان یکی از نقص‌های حضرت بیان می‌کردند و بر طبل رسوایی حضرت می‌کوفتنند، در حالیکه چنین چیزی نقل نشده است.[8]

شاهد ششم: دروغ‌های ابوجعفر منصور دوانیقی
مهم‌ترین احتمال این است که اولین کسی به موضوع کثرت ازدواج و طلاق امام حسن(علیه‌السلام) دامن زده منصور دوانیقی باشد و مورخان از او این شایعات را گرفته باشند و دلیلش هم این است که در دوران حکومت او حسنی‌ها دست به قیام‌های گوناگونی زدند که نزدیک بود حکومتش را سرنگون سازند. او برای اقبال نکردن مردم به قیام‌ آن‌ها، دست به دامن القای شایعات در جامعه شد تا وجهه امام را خراب سازد و مردم را در پیروی از آنان سست سازد. از همین‌رو با دروغ‌پراکنی و شتم بر امیرالمومنین و امام حسن(علیهماالسلام) در خطبه‌ای خطاب به خراسانی‌ها می‌گوید: «.. پس از وی(علی(ع))، حسن بن ‏علی بپا خاست. معاویه با حیله او را ولی‌ّعهد خود کرد و سپس او را خلع کرد. او به زنان رو آورد، هر روز با یک زن ازدواج می‌کرد و فردا دیگری را طلاق می‌داد همواره چنین بود تا آن‌که در بستر از دنیا رفت».[9]

بنا بر شواهد موجود احتمال ساختگی و جعلی بودنِ اصل موضوع بسیار قوی و قریب به یقین خواهد بود. 

______________________
پی‌نوشت:
[1]. حياة الإمام الحسن بن علي عليهما السلام دراسة وتحليل، باقر شريف القرشی، بیروت، دار البلاغة، چاپ اول، 1413ق-1993،، ج2، ص450، متن کتاب.
[2]. همان، ج2، ص449، متن کتاب.
[3]. «كانت الخثعمية تحت الحسن بن علي فلما أن قتل علي وبويع الحسن بن علي دخل عليها الحسن بن علي فقالت له ليهنئك الخلافة فقال الحسن اظهرت الشماتة بقتل علي أنت طالق ثلاثا فتلفعت في ثوبها وقالت والله ما اردت هذا فمكث حتى انقضت عدتها وتحولت فبعث إليها الحسن بن علي ببقية من صداقها وبمتعة عشرين ألف درهم فلما جاءها الرسول ورأت المال قالت متاع قليل حبيب مفارق». تاريخ دمشق، أبو القاسم علي بن الحسن بن هبة الله المعروف بابن عساكر(م571ق)، المحقق: عمرو بن غرامة العمروی، دار الفكر، 1415ق-1995م، ج13، ص251، متن کتاب.
[4]. التاريخ الكبير المعروف بتاريخ ابن أبي خيثمة - السفر الثانی،  أبو بكر أحمد بن أبي خيثمة(م279ق)، المحقق: صلاح بن فتحي هلال، قاهره، الفاروق الحديثة للطباعة والنشر، چاپ اول، 1427ق-2006 م، ج2، ص964، ش1426، متن کتاب؛ و الإصابة في تمييز الصحابة، أبو الفضل أحمد بن علي بن محمد بن أحمد بن حجر العسقلانی(م852ق)، تحقيق: عادل أحمد عبد الموجود وعلى محمد معوض، بیروت،  دار الكتب العلمية، چاپ اول،  1415، ج8، ص466، متن کتاب.
[5]. شرح نهج البلاغة، ابن ابي الحديد معتزلی، قمف مکتبة آیة الله العظمی المرعشي النجفي (ره)، ج16، ص21، متن کتاب.
[6]. کافی، شیخ کلینی، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ سوم، 1367ش، ج6، ص55، متن کتاب.
[7]. ر.ک: الارشارد فی معرفة حجج الله على العباد، شیخ مفید محمد بن محمد، مقق: مؤسسة آل البيت عليهم السلام‌، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق، ج2، ص17، متن کتاب.
[8]. حياة الإمام الحسن بن علي عليهما السلام دراسة وتحليل، باقر شريف القرشی، بیروت، دار البلاغة، چاپ اول، 1413ق-1993، ج2، ص449، متن کتاب.
[9]. «إن ولد آل أبي طالب تركناهم والذي لا إله إلا هو والخلافة، فلم نعرض لهم لا بقليل ولا بكثير، فقام فيها علي بن أبي طالب(ع)، فما أفلح وحكم الحاكمين، فاختلفت عليه الأمة، وافترقت الكلمة ، ثم وثب عليه شيعته وأنصاره وثقاته، فقتلوه ، ثم قام بعده الحسن بن علي فو الله ما كان برجل عرضت عليه الأموال فقبلها، ودسّ إليه معاوية أني أجعلك ولي عهدي، فخلعه، وانسلخ له مما كان فيه وسلمه إليه، وأقبل على النساء يتزوج اليوم واحدة، ويطلق غدا أخرى، فلم يزل كذلك حتى مات على فراشه». مروج الذهب، على بن حسین مسعودی، قم، دار الهجرة، چاپ دوم، 1409ق، ج3، ص300، متن کتاب.