-به طور قطع و یقین اگر حاکمان و دولتمردان ایران اسلامی خواهان تأثیر گذاری شعار سال «جهش تولید» در جامعه اسلامی هستند می بایست، فاکتورهای اخلاقی را در بدنه اجرایی و قانون گذاری مورد توجه و رعایت قرار دهند، هر گونه سستی و اهمال کاری در فاکتورهایی که ارائه می‌شود می‌تواند شعار اقتصادی سال را با ضعف و چالش مواجه نماید.
با توجه به نیاز و دغدغه‌های مختلف کشور و همچنین فشار و تحریم‌های بی‌رحمانه بین المللی، مقام معظم رهبری چند سالی است که شعارهای اقتصادی را رمز عبور از چالش‌های فقر، بیکاری و رکود معرفی کرده‌اند، انتخاب هوشمندانه‌ای که اگر هر یک از آحاد جامعه در هر مسند و موقعیتی به آن توجه و اهتمام جدی داشته باشند بسیاری از مشکلات اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی مرتفع خواهد شد، چرا که هرگونه ضعف و سستی در مباحث اقتصادی می‌تواند تبعات بسیار خطرناک و جبران ناپذیری را برای جامعه اسلامی به دنبال داشته باشد. در این بین مسئولیت دولتمردان و متولیان اجرایی صد چندان است، به همین منظور سعی داریم در این یادداشت با تکیه بر رهنمودهای امام سجاد(علیه السلام) فاکتور و تکنیک‌های اخلاقی حاکمان در رونق و جهش تولید را مورد بررسی و واکاوی قرار دهیم.
امام سجاد(علیه السلام) و تکنیک‌های اخلاقی کارگزاران
به طور قطع و یقین اگر حاکمان و دولتمردان ایران اسلامی خواهان تأثیر گذاری شعار سال «جهش تولید» در جامعه اسلامی هستند می‌بایست، فاکتورهای اخلاقی را در بدنه اجرایی و قانون گذاری مورد توجه و رعایت قرار دهند، و توجه داشته باشند که هر گونه سستی و اهمال کاری در فاکتورهایی که ارائه می‌شود می‌تواند شعار اقتصادی سال را با ضعف و چالش مواجه نماید.
1-فاکتور قاطعیت و عزم جدی
اولین فاکتور اخلاقی برای دست‌یابی به موفقیت و اهداف کوتاه و بلند مدت اقتصادی، تقویت عزم و اراده و داشتن قاطعیت به معنای واقعی است، برخی افراد در مواجهه با شعارهای اقتصادی انگیزه و عزم جدی از خود نشان نمی‌دهند، این موضوع یا نشأت گرفته از عدم باور و ایمان به شعارهای اقتصادی است، یا ریشه در سستی و عدم عزم جدی و قاطعیت برخی از متصدیان قانون‌گزاری و یا متصدیان امور اجرایی دارد، باری به هر جهت نمی‌توان انکار کرد که اولین و مهمترین پله برای دست‌یابی به موفقیت در تمام عرصه‌های حکومت داری به خصوص مسائل اقتصادی و رونق تولید، داشتن عزم جدی و قاطعیت است، امام سجاد(علیه السلام) در یکی از نیایش‌های بسیار ارزشمند خود از آفت‌های خطرناکی همچون سستی و تنبلی، این چنین به خدای متعال پناه می‌برند: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنَ الْهَمِّ وَ الْحَزَنِ وَ الْعَجْزِ وَ الْکَسَلِ؛[1] بار خدایا، من از غم و اندوه و ناتوانی و تنبلی به تو پناه میبرم». اگر هر یک از آحاد مردم بخصوص کارگزاران دولتی در مقابله با قاچاق و واردات کالا به کشور سستی و تنبلی به خرج دهند، قاعدتاً ثمره‌ی این موضوع فلج شدن کارگاه‌های تولید کشور خواهد بود.
2-دلسوزی و مهربانی و سعه صدر
یکی دیگر از فاکتورهای مهم برای احیای اقتصاد اسلامی و کمک به رونق و جهش تولید در بازار اسلامی، تقویت دلسوزی، مهربانی و سعه صدر است؛ در تبیین این فاکتور باید دانست هر یک از ارگان و یا نهادهای مرتبط و تأثیر گذار در رونق تولید، اعم از کارگزاران دولتی، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، بانک‌ها و مؤسسات پولی و مالی، می‌بایست از فلج شدن کارگاه‌های تولید، احساس ناراحتی و غم داشته باشند؛ وقتی هزاران کارگر در اثر افت تولید متضرر شده و خانواده‌های آنها درگیر مباحث مختلف فرهنگی می‌شوند، باید برای آنها نگران کننده باشد، و نه تنها از این موضوع ناخرسند باشند بلکه با مهربانی، شفقت، و سعه صدر از امکاناتی که در اختیار دارند به فریاد کارگاه‌های تعطیل و نیمه تعطیل بشتابند، چه بسیار کارخانه‌هایی که با حل مشکل نقدینگی و یا بخشش جرایم بانکی به راحتی می‌توانند به چرغه تولید بازگردند این موضوع تنها با دلسوزی مسئولین ذی ربط و مدیران و حاکمان قابل حل و فصل است.
در واقع در مباحث مختلف کشور داری اعم از اقتصادی و ... مدیر و کارگزار شایسته علاوه بر داشتن قاطعیت نیازمند به داشتن شاخص رحمت، رأفت و مهربانی است، و در این خصوص تنها کسی می‌تواند در عین قاطعیت، نرمش از خود نشان دهد که از شرح صدر و ظرفیت فکری و مدیریتی برخوردار باشد.[2] امام سجاد(علیه السلام) در یکی از نیایش‌های اخلاقی و درس آموز خود خصوصیت مهربانی و شفقت ولیّ و امام را این چنین معرفی می‌فرماید: «وَ أَلِنْ جَانِبَهُ لِأَوْلِيَائِكَ، وَ ابْسُطْ يَدَهُ عَلَى أَعْدَائِكَ، وَ هَبْ لَنَا رَأْفَتَهُ، وَ رَحْمَتَهُ وَ تَعَطُّفَهُ وَ تَحَنُّنَهُ؛[3] اى خداوند، ولىّ و امام خود را براى دوستانت قلبى مهربان و نرم عطا كن و دست قدرت او بر دشمنانت گشوده گردان و رأفت و رحمت و عطوفت و محبتش را نصيب ما گردان و ما را از نيوشندگان و فرمانبرداران امر او قرار ده».
3-فقرستیزی و تقویت عدالت اقتصادی
یکی از مهمترین ارکان و آرمان‌های انقلاب اسلامی و تمدن نوین اسلامی فراگیر کردن عدالت با تمام انواع آن است، اعم از عدالت اقتصادی، فرهنگی، علمی، بهداشتی، امنیتی و قضایی، در واقع تلاش و کوشش کارگزاران دولتی و مدیران مسئول باید در جهت دست یابی به این مهم و ریشه کن کردن فقر، تبعیض و بی عدالتی باشد، هر گونه رانت و ویژه‌خواری در تضاد جدی با این آرمان مقدس و اخلاقی است. هر گونه توسعه و رونق اقتصادی باید درچارچوب عدالت باشد، چرا که فراموش کردن عدالت حتی اگر همراه با رونق تولید باشد می‌تواند منجر به ایجاد فاصله طبقاتی در جامعه شود، متولیان امر باید سعی کنند ثروت و منابع مختلف اقتصادی به طور اصولی و در چارچوب اخلاق مدارانه در کشور توزیع شود، و این امر تنها با رعایت فاکتورهای عدالت محورانه امکان پذیر است. فرازهای تربیتی و اخلاقی صحیفه سجادیه به خوبی ما را به ضرورت و اهمیت این فاکتور اخلاقی رهنمود کرده است: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِی بِحِلْيَةِ الصَّالِحِينَ، وَ أَلْبِسْنِی زِينَةَ الْمُتَّقِينَ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ،[4] بار خدايا بر محمّد و آل او درود فرست، اى خداوند، مرا سيماى صالحان ده و جامه پرهيزگاران: در گستردن عدل».
4-مقهور نشدن به وعده و وعیدهای دشمن
یکی از موضوعات بسیار مهمی که در سال‌های اخیر ضربات بسیار مهلک و ویرانگری بر پیکره‌ی بازار و اقتصاد جامعه اسلامی زد، معتل ماندن کشور به وعده‌ها و تهدیدهای تو خالی و پوچ غربی و آمریکایی بود، وعده‌های بی‌اساس و توهّمی که نه تنها هیچ ثمره‌ای برای بازار و جامعه اسلامی نداشت، بلکه بسیاری از ظرفیت‌های اقتصادی و نخبه کشور را به نوعی حیران خود کرده بود، در فرهنگ صحیفه سجادیه شاهد هستیم امام سجاد (علیه السلام) در برابر مکر و نقشه‌هایی که معاندان و دشمنان می‌کشند این چنین به خدای متعال پناه می‌برد: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ اجْعَلْ لِي يَداً عَلَى مَنْ ظَلَمَنِي، وَ لِسَاناً عَلَى مَنْ خَاصَمَنِي، وَ ظَفَراً بِمَنْ عَانَدَنِي، وَ هَبْ لِي مَكْراً عَلَى مَنْ كَايَدَنِي، وَ قُدْرَةً عَلَى مَنِ اضْطَهَدَنِي، وَ تَكْذِيباً لِمَنْ قَصَبَنِي، وَ سَلَامَةً مِمَّنْ تَوَعَّدَنِي، وَ وَفِّقْنِي؛[5] بار خدايا بر محمّد و آل او درود فرست، و براى من بر كسيكه به من ستم كند دستى (توانائى جلوگيرى از ستم) و بر آنكه زد و خورد و گفت و شنود نمايد زبانى (حجّت و برهانى) و بر آنكه دشمنى كند فيروزى قرار ده، و به من بر آنكه دربارهام حيله كند (در برابر آن) مكر و فريبى، و بر آنكه بر من مسلّط شود توانائى،و بر آنكه مرا دشنام دهد تكذيبى (گفتن باينكه دروغ گفتى) و از آنكه مرا می‌ترساند سلامتى ببخش».
پی‌نوشت‌ها:
[1]. مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج1، ص: 205.
[2]. حمید رضا حق شناس، اخلاق اجتماعی در صحیفه سجادیه، ص 93.
[3]. الصحيفة السجادية، ص220.
[4]. الصحيفة السجادية، ص96.
[5]. همان، ص94.
اولین فاکتور اخلاقی برای دست‌یابی به موفقیت و اهداف کوتاه و بلند مدت اقتصادی، تقویت عزم و اراده و داشتن قاطعیت به معنای واقعی است، برخی افراد در مواجه با شعارهای اقتصادی انگیزه و عزم جدی از خود نشان نمی‌دهند، این موضوع یا نشأت گرفته از عدم باور و ایمان به شعارهای اقتصادی است، یا ریشه در سستی و عدم عزم جدی و قاطعیت برنامه ریزان و امور اجرایی کشور دارد،