-برای فتح قلههای پیش روی موفقیت، باید خاکریزهایی را در جنبههای مختلف پشت سر گذاشت که در این عرصه باید از عنصر مهمی به نام امیدواری بهره گرفت.
یکی از مهمترین و با ارزشترین ارکان و عناصر فرهنگ اسلامی که زمینه ساز پویایی، پیشرفت و حرکت به سوی آرمانهای بلند تمدن نوین اسلامی است، عنصر ارزشمند و راهبردی، امیدواری است. با اندکی تحقیق و بررسی در سیره مدیریتی و اندیشه راهبردی مقام معظم رهبری (حفظه الله تعالی) اذعان خواهیم داشت یکی از پرکاربردترین واژگان کلیدی که در مدیریت فرهنگی و آموزشی مقام معظم رهبری به آن تأکید و سفارش فراوانی شده همین عنصر حیاتی است، درحالی که تمام کمپانیهای لجن پراکنی دنیا و همچنین پیادهنظام شبکههای ماهوارهای و اینترنتی معاند از ابتدای انقلاب اسلامی سعی کردند با نشر اکاذیب و شایعات، روح ناامیدی و یأس را در بدنه جامعه تزریق نمایند، مقام معظم رهبری با هوشیاری تمام سعی کرده است، با بهرهگیری صحیح از این رکن حیات بخش جامعه اسلامی را به سوی قلههای پیشرفت تمدن نوین اسلامی به حرکت در آورده و موتور پیشران آن را بیش از پیش مهیای فتح خاکریزهای موفقیت نماید.
اهمیت و جایگاه امیدواری در فرهنگ اسلامی
برای درک اهمیت و ارزش امیدواری در فرهنگ و اندیشه اسلامی با رجوع به آیات اسلامی در مییابیم که خدای متعال همواره با تقویت این عنصر حیات بخش در زندگی بندگان خود، جامعه انسانی را به سوی خوبیها دعوت کرده و با نکوهش ناامیدی و یأس آنها را از بدی ها بازداشته است. «قُلْ يا عِبادِيَ الَّذينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَميعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحيمُ؛[1] بگو: «اى بندگان من كه بر خود اسراف و ستم كردهايد! از رحمت خداوند نوميد نشويد كه خدا همه گناهان را مىآمرزد، زيرا او بسيار آمرزنده و مهربان است». در نکوهش یأس و ناامیدی در فرهنگ اسلامی نیز همین بس که خدای متعال این ویژگی را از جمله خصوصیات کافران دانسته[2] یا به عبارتی بدترین انسانهای روی زمین و همچنین گمراهان معرفی میفرماید: «قالَ وَ مَنْ يَقْنَطُ مِنْ رَحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّالُّونَ؛[3] گفت: «جز گمراهان، چه كسى از رحمت پروردگارش مأيوس مىشود؟!».
فتح خاکریزهای موفقیت با نیروی «امید»
امیدواری یک اکسیر طلایی و راهبردی است که میتوان از آن به عنوان موتور پیشران به سوی موفقیت یاد کرد. به طور قطع و یقین هیچ موفقیت و دستآوردی بدون این عنصر حیات بخش قابل دستیابی نیست، ولی با امید و تلاش هر خاکریزی قابل فتح و دستیابی است؛ کمااینکه در منابع روایی از امام علی(علیه السلام) نقل شده است: «كلُّ راجٍ طالِبٌ؛[4]هر اميدوارى جوينده است».
1-خاکریزهای اخلاق مداری و توسعه عدالت اجتماعی
باید به این نکته دقت و توجه داشته باشیم که برخلاف فرهنگ و تمدن سکولار که خاکریزهای موفقیت را صرفاً در دستآوردها و منافع مادی و دنیوی جستجو میکنند، فرهنگ و تمدن اسلامی به دنبال آبادانی حیات دنیوی با اکسیر اخلاقمداری است، هر گونه پیشرفت و رونق در جامعه انسانی منهای اخلاقمداری و دینداری میتواند همانند زهر کشندهای باشد که دنیای مدرن امروزی را به فنا و نابودی کشانده است، تمدن نوین اسلامی به دنبال پیشرفت منهای عدالت نیست، از این رو همواره سعی داشته با تقویت گزارههای اخلاقی و شاخصهای دینمداری انسانها را به سوی جامعه و حکومت صالحان تشویق و دعوت نماید، حکومت اخلاقمداری که این چنین فرهنگ قرآن نوید برپایی آن را به جهانیان داده است: «وَ لَقَدْ كَتَبْنا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُها عِبادِيَ الصَّالِحُونَ؛[5] در «زبور» بعد از ذكر (تورات) نوشتيم: «بندگان شايستهام وارث (حكومت) زمين خواهند شد!»
2-خاکریزهای علمی و فناوری
یکی دیگر از خاکریزهای مهم و ارزشمندی که جوان مؤمن و انقلابی با بهرهگیری از توان و قدرت «امیدواری» به سرعت باید به دنبال فتح آن باشد، خاکریزهای رفیع علمی و فناوری است، هر چند جهان سرمایهداری و جامعه استکباری همواره سعی داشته است، با القای یأس، ناامیدی، و تخریب عزّت و خود باوری ملّی، مانع پیشرفت و موفقیت جامعه اسلامی شود، ولی جوان نخبه ایرانی با اتکاء به آموزههای توحیدی دستیابی به قلههای رفیع علم آموزی و فناوری را جزو وظایف و مسئولیتهای دینی و مذهبی خود می داند؛ چنانکه رسول خدا(صلیاللهعلیهوآله) میفرماید: «طَلَبُ العِلمِ فَريضَةٌ عَلى كُلِّ مُسلِمٍ أَلا إِنَّ اللّه يُحِبُّ بُغاةَ العِلمِ؛[6]طلب دانش بر هر مسلمانى واجب است. خداوند جويندگان دانش را دوست دارد» و جوان نخبه و مؤمن انقلابی به این سخن ایمان و امید راسخ دارد که «اگر علم در ثریا باشد مردانی از سرزمین پارس به آن دست پیدا خواهند کرد».[7]
3-خاکریز اقتصادی و جهش تولید
یکی دیگر از خاکریزهای مهمی که در فرهنگ و تمدن اسلامی با نیرو و توان امیدواری باید به دنبال فتح و تسخیر آن بود خاکریز رونق و خودکفایی اقتصادی است، اقتدار اقتصادی از دیگر مؤلفهها و شاخصهای امنیتی به شمارمیآید که در صورت سهل انگاری نسبت به آن جامعه اسلامی را با مشکلات و فتنههای بسیار خطرناک مواجه خواهد ساخت، تحریمهای ظالمانه و بیشمار غربی و آمریکایی در جنگ اقتصادی به خوبی شاهد و گواه بر اهمیت فتح خاکریز اقتصادی است. موضوعی که اگر مورد بیتوجهی قرار گیرد دین، فرهنگ و مذهب جامعه اسلامی نیز در خطر قرار خواهد گرفت. «عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ اَلنَّوْفَلِيِّ عَنِ اَلسَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اَللَّهِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : كَادَ اَلْفَقْرُ أَنْ يَكُونَ كُفْراً؛[8] فقر، انسان را در آستانه كفر قرار مىدهد».
4-خاکریز امنیتی و دفاعی
برای سربلندی جامعه اسلامی و دست یابی به ثمرات و برکات امیدواری در جامعه اسلامی باید توجه جدی به خاکریزهای امنیتی و دفاعی نیز داشته باشیم، و ذرهای در این خصوص سستی و تنبلی راه ندهیم، اقتدار امنیتی و نظامی یکی از اوامر و دستورات قرآنی است، که به طور ویژهای خدای متعال این چنین جامعه اسلامی را به آن امر کرده است: «وَأَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ وَمِن رِباطِ الخَيلِ تُرهِبونَ بِهِ عَدُوَّ اللَّهِ وَعَدُوَّكُم وَآخَرينَ مِن دونِهِم لا تَعلَمونَهُمُ اللَّهُ يَعلَمُهُم ۚ وَما تُنفِقوا مِن شَيءٍ في سَبيلِ اللَّهِ يُوَفَّ إِلَيكُم وَأَنتُم لا تُظلَمونَ؛[9]هر نیرویی در قدرت دارید، برای مقابله با آنها [= دشمنان]، آماده سازید! و (همچنین) اسبهای ورزیده (برای میدان نبرد)، تا به وسیله آن، دشمن خدا و دشمن خویش را بترسانید! و (همچنین) گروه دیگری غیر از اینها را، که شما نمیشناسید و خدا آنها را میشناسد! و هر چه در راه خدا (و تقویت بنیه دفاعی اسلام) انفاق کنید، بطور کامل به شما بازگردانده میشود، و به شما ستم نخواهد شد!».
سخن آخر: فتح تمام خاکریزهای راهبردی که در این یادداشت به آن اشاره شد، با موتور پیشران و قدرتمند «امیدواری» قابل دستیابی است، هر چند امیدواری نیز در این مسیر راهبردی نیازمند عناصری همچون دور اندیشی، برنامه ریزی، همت و تلاش مضاعف است.
پی نوشت ها:
[1]. زمر/53.
[2]. یوسف/87. «وَ لا تَيْأَسُوا مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِنَّهُ لا يَيْأَسُ مِنْ رَوْحِ اللَّهِ إِلاَّ الْقَوْمُ الْكافِرُونَ؛ و از رحمت خدا مأيوس نشويد؛ كه تنها گروه كافران، از رحمت خدا مأيوس مىشوند!».
[3]. حجر/56.
[4]. الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص343، ح21.
[5]. انبیاء/ 105.
[6]. الكافي (ط - الإسلامية)، ج1، ص30، ح1.
[7]. قرب الإسناد (ط - الحديثة)، ص109، ح377 عَنْ جَعْفَرٍ عَنْ أَبِيهِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ: لَوْ كَانَ الْعِلْمُ مَنُوطاً بِالثُّرَيَّا لَتَنَاوَلَهُ رِجَالٌ مِنْ فَارِسَ.»
[9]. الأنفال/ ۶۰.
امیدواری یک اکسیر طلایی و راهبردی است که میتوان از آن به عنوان موتور پیشران به سوی موفقیت یاد کرد. به طور قطع و یقین هیچ موفقیت و دستآوردی بدون این عنصر حیات بخش قابل دستیابی نیست، ولی با امید و تلاش هر خاکریزی قابل فتح و دستیابی است؛ کمااینکه در منابع روایی از امام علی(علیه السلام) نقل شده است: «كلُّ راجٍ طالِبٌ؛ هر اميدوارى جوينده است».كافي ج2، ص343