قرآن گنج سعادت و خوشبختی

یکی از مهمترین و اساسی‌ترین گمشده‌ها و نیازهای انسان در حیات مادی و معنوی دست‌یابی به رستگاری و خوشبختی است؛ این مهم موجب شده است انسان‌ها به طور خدادادی در زندگی دنیوی همواره به دنبال خوشبختی باشند، ولی با این وجود انسان برای دست‌یابی به این مهم همواره راه و مسیر صحیح را در پیش نگرفته است، وفور نسخه‌های تقلبی و غیر اصلی در دنیا موجب  سردرگمی، تحیر و گمراهی انسان‌های فراوانی در حیات دنیوی شده است.

قرآن گنج سعادت و خوشبختی
بسیاری از افراد اکسیر جاودانگی و گنج سعادت و خوشبختی را در  زخارف دنیوی از جمله ثروت و قدرت و مال و مکنت دنیوی جستجو می‌کنند، ولی شور بختانه هیچ یک از این نسخه‌های شیطانی ضامن سعادت، رستگاری و خوشبختی انسان در حیات مادی و دنیوی نشده است. اگر به راستی انسان طالب خوشبختی و سعادت واقعی بود به خوبی می‌توانست کلید و رمز سعادت را در نسخ قرآنی پیدا نماید. «اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَديثِ؛[1] خداوند بهترين سخن را نازل كرده است‏».

بخوان قرآن که دل آرام گیرد        بخوان تا جان ز جانان جان گیرد

بخوان تا راز خلقت را بدانی             ره ملک سعادت را بدانی

نسخه رستگاری و سعادت
صفحات نورانی قرآن کریم به واقع گنجی آشکار است که کلیدهای سعادت و رستگاری را در اختیار جامعه انسانی قرار داده است، در آیات ابتدایی جزء اول قرآن کریم خدای متعال سخن از رستگاران به میان آورده است: «أُولئِكَ عَلى‏ هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛[2] آنان بر طريق هدايت پروردگارشانند؛ و آنان رستگارانند».  سؤال کاربردی و راهبردی که در این خصوص قابل طرح می‌باشد این است که بر اساس رهنمودها و فرهنگ قرآن این سعادتمندان واقعی دارای چه خصوصیات و ویژگی‌های ممتازی هستند؟ خدای متعال در آیات متعدد، بخصوص در آیات ابتدایی جزء اول کلام اللّه مجید به این سؤال پاسخ داده است.

1-تقوا و پارسایی شاه کلید سعادت و خوشبختی
زندگی که توأم با تقوا وپرهیزگاری است، یکی از مهمترین و راهبردی‌ترین رویکردهایی است که انسان را به سعادت و خوشبختی واقعی در زندگی راهنمایی می‌نماید. در صفات نورانی قرآن کریم اولین و مهمترین ویژگی که خدای متعال برای رستگاران عالم بر می‌شمارد، آیه دوم سوره مبارکه بقره است، همان کسانی که به راستی در پی نسخه‌های شفا بخش قرآن بوده و برای آن ارج و اهمیت خاصی قائل هستند. «ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فيهِ هُدىً لِلْمُتَّقينَ؛[3]آن كتاب با عظمتى است كه شك در آن راه ندارد؛ و مايه هدايت پرهيزكاران است‏». به اذعان مفسران قرآن کریم، زمين شوره‌زار هرگز سنبل بر نيارد، اگر چه هزاران مرتبه باران بر آن ببارد، بلكه بايد زمين آماده باشد تا از قطرات زنده كننده باران بهره گيرد. سرزمين وجود انسانى نيز تا از لجاجت و عناد و تعصب پاك نشود، بذر هدايت را نمی‌‏پذيرد، و لذا خداوند مى‏‌فرمايد: قرآن هادى و راهنماى متقيان است.[4]

این موضوع در آیات دیگر قرآن کریم نیز مورد توجه و بیان قرار گرفته است: «فَاتَّقُوا اللَّهَ يا أُولِي الْأَلْبابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛ [5] پس اى خردمندان، از خدا پروا كنيد، باشد كه رستگار شويد». در فرهنگ قرآن علاوه بر این که تقوا از جمله مؤلفه‌های دستیابی به رستگاری معرفی شده است، همچنین موجبات رضایت الهی و محبت الهی را هم به دنبال دارد: «بَلَى مَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ وَاتَّقَى فَإِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ؛[6] آری هر کس که به عهد خويش وفا کند و پرهيزگار باشد، خدا پرهيزگاران را دوست می دارد».

2-عبودیت و بندگی رمز سعادت و خوشبختی
انسان اگر تمام گنج‌ها و دارایی دنیا را داشته و در اوج قدرت و جایگاه مادی ایستاده باشد، با این حال به طور قطع و یقین نمی‌تواند مدعی رستگاری در حیات مادی باشد، این مطلب با اندک تأمل و بررسی تجارب و تحقیق در زندگی مولتی میلیاردرهای جهان قابل دست‌یابی و مشاهده است. نهایت آرامش و راحتی اگر برای این دسته افراد وجود داشته باشد، تاریخ مصرف آن تنها در بازه زمانی کوتاه مدت حیات دنیوی قابل استفاده است، این در حالی است که خدای متعال سعادت جاودان و حقیقی را از آن بندگان صالح و کسانی که سر تعظیم در برابر معبود عالم هستی فرود می‌آورند،می‌داند. این مطلب در آیات ابتدای جزء اول این چنین بیان شده است: «الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ ... أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون؛[7]‏ آنان كه به غيب ايمان مى‌‏آورند، و نماز را بر پا مى‏‌دارند... آنها همان رستگارانند».

3-سعادت و خوشبختی با فرمول سخاوت
یکی از شگفت انگیزترین توصیه‌های قرآن برای بقاء و دوام حیات اخلاقی، توصیه به زنده کردن روحیه سخاوتمندی و دستگیری از فقرا و نیازمندان است. هر چند انسان‌هایی که زرق و برق حیات مادی چشم و گوش آنها را کر و کور کرده، گرفتار در دام و بلای خساست و بخل ورزی شده‌اند، به هیچ وجه حاضر نیستند اندکی از دارایی و مال خود را در مسیر قرب و رضای حق تعالی مصرف نمایند، ولی با این وجود راهکار قرآن برای دست‌یابی به اکسیر رستگاری بهره‌گیری از روحیه سخاوتمندی و دوری از بخل و خساست است.«وَ مَنْ يُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛ [8] و هر كس از خسّت نفس خود مصون ماند، ايشانند كه رستگارانند». رابطه سعادت و روحیه سخاوتمندان در آیات اولیه قرآن کریم این چنین مورد توجه قرار گرفته است: «وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ... ْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون‏؛[9] و از آنچه به ايشان روزى داده‏‌ايم انفاق مى‏كنند؛... و آنها همان رستگارانند».

4-ایمان و باور به حیات ابدی  پلی به سوی خوشبختی
منشأ بسیاری از گرفتارهای حیات انسانی، توقف و گرفتار شدن در حیات مادی است، این که انسان تمام زیبایی را در حیات دنیوی جستجو نماید او را از سعادت واقعی باز خواهد داشت، معاد باوری و ایمان به روز جزا علاوه بر اینکه موجب آبادانی و سعادت حیات دنیوی و دروی از رذایل اخلاقی می‌شود، می‌تواند نوید دست‌یابی به زندگی سعادتمند را برای انسان به ارمغان آورد. انسانی که به حیات اخروی ایمان دارد به سوی خوبی‌ها می‌شتابد و از ناهنجاری‌های اخلاقی و نسخه‌های انحرافی اجتناب می‌کند. «وَ الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَ ما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَ بِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ أُولئِكَ عَلى‏ هُدىً مِنْ رَبِّهِمْ وَ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛[10] و آنان كه بدانچه به سوى تو فرود آمده، و به آنچه پيش از تو نازل شده است، ايمان مى آورند؛ و به آخرت يقين دارند. آنهايند كه از هدايتى از جانب پروردگارشان برخوردارند و آنها همان رستگارانند».

5-موتور پیشران به سوی سعادت
موتور پیشران و قدرت درونی که انسان را به سوی خوبی‌ها و سعادت واقعی سوق می‌دهد، تزکیه نفس و تلاش در جهت تربیت اخلاقی است، هیچ گونه سعادت و رستگاری بدون تزکیه نفس به درستی محقق نخواهد شد، از این رو در فرهنگ قرآن به موضوع تزکیه و تربیت اخلاقی تأکید فراوان شده است، ازآنجا که کشش‌های نفسانی و تمایلات شهوانی از جمله مهمترین عوامل در شقاوت و گمراهی افراد به حساب می‌آید، در فرهنگ قرآن این چنین بیان شده، کسانی که توانسته باشند نفس سرکش خود را رام نموده و تزکیه کرده باشند قطعاً در زمره‌ی افراد سعادتمند قرار می‌گیرند. در این خصوص خدای متعال می‌فرماید: «قَدْ أَفْلَحَ مَن زَكَّاهَا؛ [11] كه هر كس نفس خود را پاك و تزكيه كرده، رستگار شده». «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى؛ [12] به يقين كسى كه پاكى جست (و خود را تزكيه كرد)، رستگار شد».

نکته ها و پیام ها
برای رسیدن به رستگاری و خوشبختی بهترین راه استعانت از آموزه‌های قرآنی و وحیانی است.
بدون تزکیه نفس قدم گذاشتن در جاده سعادت غیر ممکن و یا دور از واقعیت است.
عنصر تقوا و ترس الهی ازجمله مهمترین شاخص‌های دستیابی به سعادت به حساب می‌آید.

پی نوشت ها:
[1]. زمر/23.
[2]. بقره/5.
[3]. بقره/2.
[4].مکارم شیرازی، تفسير نمونه، ج‏1، ص68.
[5]. مائده/100. 
[6]. آل عمران/ 76 .
[7]. بقره/3و5.
[8]. حشر/9.
[9]. بقره/3و5.
[10]. بقره/4و5.
[11]. شمس/9.
[12]. الأعلی/14.