هزار بهشت در یک بهشت

بهشت‌ها منتظر تو هستند
ماه مبارک رمضان، ماهی است که رحمت و اسباب هدایت الهی به‌صورت ویژه و مداوم بر همه مؤمنین منتشر می‌شود. پیامبر گرامی اسلام در توصیف این ماه عزیز می‌فرمایند: «يَا مَعْشَرَ النَّاسِ إِذَا طَلَعَ هِلَالُ شَهْرِ رَمَضَانَ غُلَّتْ مَرَدَةُ الشَّيَاطِينِ وَ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ أَبْوَابُ الْجِنَانِ وَ أَبْوَابُ الرَّحْمَةِ وَ غُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ وَ اسْتُجِيبَ الدُّعَاء؛ [1] اى مردم! چون هلال ماه رمضان طلوع مى‌‏كند، شيطان‏هاى سركش به زنجير كشيده مى‏‌شوند و درهاى آسمان و بهشت و دروازه‏هاى رحمت گشوده و درهاى دوزخ بسته مى‌‏شود و دعا پذيرفته مى‌‏شود.» در ادامه به تشریح عبارت«باز شدن درهای بهشت‌ها» خواهیم پرداخت.
طبق روایات معصومین علیهم السلام، بهشت دارای هشت در است. رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند: «لِلْجَنَّةِ ثَمَانِيَةُ أَبْوَاب‏؛ [2] بهشت هشت در دارد.» قطعاً این درها شبیه درهای مادی نیستند؛ بلکه به معنای اسباب ورود به بهشت هستند. اسبابی که در حقیقت، موجب رشد و تعالی انسان شده و او را شایسته برخورداری از لطف خاص الهی در بهشت می‌کنند. ورود به بهشت، به معنای بخشیده شدن گناهان و رهایی یافتن از آتش خباثت‌ها و ظلمت‌های دوزخی است.
یعنی همان چیزی که در دعاهای ماه مبارک رمضان می‌خوانیم که: «فَيا ذَا الْمَنِّ و لا يُمَنُّ عَلَيْكَ، مُنَّ عَلَيَّ بِفَكاكِ رَقَبَتي مِنَ النّارِ، فيمَنْ تَمُنُّ عَلَيْهِ، وَ ادْخِلْني الْجَنَّةَ بِرَحْمَتِكَ يا ارْحَمَ الرَّاحِمِين‏؛ [3] پس اى خدايى كه بر همه منت دارى و هيچ كس بر تو منت ندارد بر من منت گزار در ميان آن همه بندگانت كه منت گزارده‏‌اى و از آتش دوزخ نجات بخش و به بهشت داخل گردان به حق رحمت بى‏‌پايانت اى مهربان‌ترين مهربانان عالم.»
جنان، جمع کلمه جنّت به معنای باغ است. [4] در دعای روز بیستم ماه مبارک رمضان، از خدای متعال می‌خواهیم: «اللَّهُمَّ افْتَحْ لِي فِيهِ أَبْوَابَ الْجِنَانِ؛ [5] اى خدا در اين روز به روى من درهاى بهشت‏ها بگشا.»
وقتی از کلمه جنّت، استفاده می‌شود به معنای بهشت موعود خداست، پس درهایش، همان هشت در هستند؛ اما وقتی از بهشت‌ها سخن به میان می‌آید منظور چیست؟

پله‌های بهشت
همان‌طور که می‌دانیم بهشت دارای درجات فراوان است. مقصود از بهشت‌ها نیز همین است و باز شدن درهای بهشت‌ها نیز به این معنا خواهد بود که فرصت ویژه‌ای برای صعود به درجات بالاتر بهشت مهیا شده است. به‌عبارت‌دیگر، فرصت تکمیل حقیقت ایمان فراهم آمده است.
از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل است که فرمودند: «مَنْ أَسْبَغَ وُضُوءَهُ وَ أَحْسَنَ صَلَاتَهُ وَ أَدَّى زَكَاةَ مَالِهِ وَ كَفَّ غَضَبَهُ وَ سَجَنَ لِسَانَهُ وَ اسْتَغْفَرَ لِذَنْبِهِ وَ أَدَّى النَّصِيحَةَ لِأَهْلِ بَيْتِ رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَدِ اسْتَكْمَلَ حَقَائِقَ الْإِيمَانِ وَ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ مُفَتَّحَةٌ لَه؛ ‏[6] هر كه خوب وضوء سازد و نمازش درست بخواند و زكات مالش را بپردازد و زبانش را نگهدارد و براى گناهش آمرزش جويد و براى خاندان پيغمبرش خیرخواهی کند حقایق ایمان را کامل کرده و درهای بهشت برايش باز است.»

درهای پلیدی را ببندیم
همان‌طور که هر کسی ممکن است به واسطه عمل صالح خاصی، بهشتی شود، دلایل ورود به جهنم نیز گوناگون هستند. باید توجه داشت که درجات آتش‌های آخرت نیز متفاوت هستند. به این معنی که، سقوط معرفتی و ایمانی افراد نیز اسباب متعددی دارد.
ما از خدا می‌خواهیم که همه این اسباب را بر روی ما ببندد تا هیچ آتش گناهی را به روی خود شعله‌ور نسازیم. پس، می‌گوییم: «وَ أَغْلِقْ عَنِّي فِيهِ أَبْوَابَ النِّيرَانِ‏؛ [7] و درهاى آتش‌ها را بر روی من ببند.» گناه، آتش است و بستن فرصت و راه گناه، لطف بزرگی از طرف خدای متعال خواهد بود.

قرآن؛ کارخانه انسان سازی
هدف نهایی از نزول قرآن کریم، تربیت و تعالی انسان و عبور دادن او از ظلمت‌ها به سوی نور است؛ چنان‌که می‌فرماید: «كِتَابٌ أَنزَلْنَهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلىَ النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلىَ‏ صِرَاطِ الْعَزِيزِ الحَمِيد؛ [8] کتابی است که آن را به‌سوی تو فرود آوردیم تا مردم را به اذن پروردگارشان از تاریکی‌ها به‌سوی روشنایی بیرون آوری: به‌سوی راه آن شکست‌ناپذیر ستوده.»
این مطلب در بیان رسای امیر بیان، حضرت علی علیه‌السلام آمده است که فرمودند: «مَا جَالَسَ هَذَا الْقُرْآنَ أَحَدٌ إِلَّا قَامَ عَنْهُ بِزِيَادَةٍ أَوْ نُقْصَانٍ زِيَادَةٍ فِي هُدًى أَوْ نُقْصَانٍ مِنْ عَمًى‏؛ [9] کسی با قرآن همنشین نشد مگر آن که بر او افزود یا از او کاست، در هدایت او افزود و از کوردلی و گمراهی‏‌او کاست.»
پس، با تلاوت و انس با قرآن کریم می‌توان، درهای بهشت‌ها را باز و درهای آتش‌ها را قفل کرد و لحظه‌به‌لحظه به سعادت حقیقی نزدیک‌تر شد؛ و این، موفقیتی بس بزرگ است که آن را از خدا درخواست کرده و می‌گوییم: «وَ وَفِّقْنِي فِيهِ لِتِلاَوَةِ الْقُرْآنِ؛ [10] و مرا توفیق تلاوت قرآن عطا فرما.»

وقتی آرامش از آسمان می‌بارد
برای طی‌کردن پله‌های درجات ایمان، نیازمند مدد الهی هستیم. چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «هُوَ الَّذي أَنْزَلَ السَّكينَةَ في‏ قُلُوبِ الْمُؤْمِنينَ لِيَزْدادُوا إيماناً مَعَ إيمانِهِم‏؛ [11] اوست آن‌کس که در دل‌های مؤمنان آرامش را فرو فرستاد تا ایمانی بر ایمان خود بیفزایند.»
ظاهراً مراد از «سکینه»، آرامش و سکون نفس و ثبات و اطمینان آن به عقائدی است که به آن ایمان آورده است. [12] با چنین عنایت الهی است که مؤمنان به‌سرعت مسیر کمال و سعادت را طی می‌کنند. چنین خدای کریمی را صدا زده و می‌گوییم: «يَا مُنْزِلَ السَّكِينَةِ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِين؛ [13] ای فرود آورنده وقار و سکینه بر دل‌های اهل ایمان.»

پی‌نوشت
[1]. ‏محمد بن یعقوب کلینی، الکافي (اسلامیه) (دار الکتب الإسلامیة: تهران، ۱۳۶۳)، ج 4, ص 67، ح 6.
[2]. ‏محمد بن علی ابن‌بابویه، أمالی شیخ صدوق (کتابچی: تهران، ۱۳۷۶)، 66.
[3]. ‏علی بن موسی ابن‌طاووس، الإقبال بالأعمال الحسنة فیما یعمل مرة في السنة (مکتب الإعلام الإسلامي، مرکز النشر: قم، ۱۳۷۶)، ج 1, 80.
[4]. ‏محمد بن مکرم ابن منظور، لسان العرب (دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع: بیروت، بی‌تا)، ج 13, 100.
[5]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیستم ماه رمضان.
[6]. ‏علی بن جعفر عریضی، مسائل عليّ بن جعفر و مستدركاتها (موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث: مشهد مقدس، ۱۳۶۸)، ص 339، ح 835.
[7]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیستم ماه رمضان.
[8]. سوره ابراهیم، آیه 1.
[9]. ‏صبحی صالح و محمد بن حسین شریف الرضی، نهج البلاغة (صبحی صالح) (موسسة دار الهجرة: قم، ۱۴۱۴)، ص 252، خ 176.
[10]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیستم ماه رمضان.
[11]. سوره فتح، آیه 4.
[12]. محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان (ترجمه) (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی: قم، ۱۳۷۸)، ج 18, 386.
[13] . مفاتیح الجنان، دعای روز بیستم ماه رمضان.