-آخر راه، رضایت خداست؛ از او بخواه آنچه را او می‌خواهد شوی.
در دعای روز دوم، نزدیکی به رضایت الهی؛ و در دعای روز نهم، سوق به سوی رضایت همه‌جانبه الهی را درخواست کردیم. کسب رضایت الهی، وابسته به آن است که قبل از هر چیز، رضایت الهی را تشخیص دهیم. یعنی بدانیم که در هر لحظه، چه کاری موجب رضایت خدا می‌شود.چنین فهم و معرفتی، نعمتی بزرگ خواهد بود چراکه در بسیاری از اوقات، وظیفه شناسی، کاری پیچیده و سخت به نظر می‌رسد و نیازمند نورافکنی است که تکلیف را روشن کند. لطف خداوند اقتضا می‌کند که هر بنده‌ای که به دنبال جلب رضایت اوست را نسبت به کارهایی که موجب رضایت الهی هستند آگاه کند تا از این طریق به راه مستقیم هدایت شود. چنانکه قرآن کریم می‌فرماید: «يَهْدي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ يَهْديهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقيم؛ [1] خدا هر كه را از خشنودى او پيروى كند، به وسيله آن [كتاب] به راههاى سلامت رهنمون مىشود، و به توفيق خويش، آنان را از تاريكي‌ها به سوى روشنايى بيرون مىبرد و به راهى راست هدايتشان مىكند.»
طبق بیان علامه طباطبایی ذیل این آیه شریفه، هدایت بالقوه خداوند، وقتى فعليت پيدا مىكند كه مكلف پيرو رضوان و خوشنودى او باشد، پس مراد از" هدايت" در این آیه هدايت به معناى رساندن به مقصد است، نه هدايت به معناى نشان دادن راه...امر هدايت به سوى سلامتى و سعادت دائر مدار پيروى خوشنودى خدا است، اگر كسى در صدد بدست آوردن خوشنودى خدا بود مشمول آن هدايت مىشود و الا نه. [2]از خداوند می‌خواهیم که چنین راهنمایی را برای ما قرار دهد تا از اشتباه در وظیفه‌شناسی در امان بمانیم و می‌خواهیم که خود، دستمان را بگیرد و به مقصد برساند. پس، می‌گوییم: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِي فِيهِ إِلَى مَرْضَاتِكَ دَلِيلاً؛ [3] اى خدا در اين روز مرا به سوى رضا و خشنودى خود راهنمايى كن.»
از دلت مراقبت کن؛ ورود غریبه‌ها ممنوع
دشمنی شیطان، همواره مهمترین دغدغه پیمودن راه مستقیم الهی است. او سعی دارد تا قدم به قدم و آرام آرام انسان را از راه سعادتش دور نماید چنانکه قرآن کریم او را دشمن آشکار انسان برشمرده و می‌فرماید: «وَ لا تَتَّبِعُوا خُطُواتِ الشَّيْطانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبينٌ؛ [4] و از گام‌هاى شيطان پيروى مكنيد كه او دشمن آشكار شماست.» برای مقاومت و پیروزی در مقابل این دشمن آشکار، تنها کاری که باید بکنیم این است که نقطه ضعف‌های خود را پیدا کنیم و هر گونه راه تسلط او بر خودمان را ببندیم. به همین جهت است که در دعای این روز می‌خوانیم: «وَ لاَ تَجْعَلْ لِلشَّيْطَانِ فِيهِ عَلَيَّ سَبِيلاً؛ [5] و شيطان را بر من مسلط مگردان.»
دست یافتن به چنین هدفی به خصوص در ماه مبارک رمضان، بسیار حیاتی است چراکه در صورت باز گذاشتن راه‌های تسلط شیطان، بعد از ماه مبارک رمضان از ضربه‌های هولناک او در امان نخواهیم ماند و آنچه در ماه رمضان اندوخته‌ایم از بین خواهد رفت. راه نفوذ و سلطه شیطان بر انسان از طریق نقاط ضعف دل است؛ چنانکه امام سجاد(علیه السلا)م در فرازی از نیایش هفدهم صحیفه سجادیه که در مورد پناه بردن به خدا از شر شیطان و فریبهای اوست، در محضر خدای متعال چنین عرض می‌کند: «اللَّهُمَّ لَا تَجْعَلْ لَهُ فِي قُلُوبِنَا مَدْخَلًا وَ لَا تُوطِنَنَّ لَهُ فِيمَا لَدَيْنَا مَنْزِلا؛ [6] الهى در قلب ما براى او راهى قرار مده، و براى وى در شئون زندگى ما منزلى فراهم نیاور.»
لطفا از بهشت بیرون نروید
همه ما کم و بیش اهل طاعت و عبادت و اعمال صالح هستیم اما آنچه بسیار مهم است تداوم خیرات و آلوده نساختن آن به بدی‌ها و گناه است. اعمال خیر، به منزله ورود در بهشت هستند و گناه به منزله خروج از آن. باید از خدا بخواهیم که در بهشت بمانیم و لحظه‌ای از یاد او غافل نشویم. این، معنای دیگری از این فراز دعاست که: «وَ اجْعَلِ الْجَنَّةَ لِي مَنْزِلاً وَ مَقِيلاً؛ [7] و بهشت را منزل و مقامم قرار ده.» هر جا یاد خدا و رضایت خدا وجود دارد، بوی بهشت به مشام می‌رسد. دریای طوفان‌زده دنیا با همه ابتلائات و آزمون‌هایش، نیازمند کسی است که کشتی سرنوشت انسان را در بهترین جایگاه در آخرت فرود آورد و چه کسی بهتر از خداوند متعال می‌تواند بهترین جایگاه ابدی را برای انسان مقرر کند؟ چنانکه به حضرت نوح علیه السلام فرمان می‌دهد که چنین بگوید: «وَ قُل رَّبِّ أَنزِلْنىِ مُنزَلًا مُّبَارَكاً وَ أَنتَ خَيرُ الْمُنزِلِين؛ [8] و بگو: پروردگارا! ما را در منزلگاهى پربركت فرود آر، و تو بهترين فرودآورندگانى!»
وقتی خدا با من کار دارد
حاجت‌های بندگان، بهانه‌هایی برای ارتباط با خدا هستند. وقتی بنده‌ای نیازی دارد که موجب می‌شود به درگاه الهی بیاید و با خدای خود در میان بگذارد به مفهوم آن است که آن حاجت، قاصدی از طرف خداست که به دنبال بنده‌اش فرستاده است. با یادآوری نیازهایمان، خدا را صدا می‌زنیم و می‌گوییم: « يَا قَاضِيَ حَوَائِجِ الطَّالِبِين؛ [9] اى برآرنده حاجات طالبان.» پس حاجت‌های مؤمنان، شروعی است بر پایان حاجت‌ها. چراکه آخر خط نیازمندی‌ها، نیاز ما به خداست. خدای بی‌همتا می‌فرماید: «وَ اللَّهُ الْغَنِيُّ وَ أَنْتُمُ الْفُقَراء؛ [10] خدا بىنياز است و شما نيازمنديد.» هنگام نیاز، وقتی همه درها به روی انسان بسته است و هیچ کس توان برآوردن نیاز انسان را ندارد این، درگاه خداست که پذیرای حاجت‌مندان است. امام سجاد علیه السلام در ابتدای نیایش سیزدهم با این عبارت خدا را ندا می‌کنند: «اللَّهُمَّ يَا مُنْتَهَى مَطْلَبِ الْحَاجَات وَ يَا مَنْ عِنْدَهُ نَيْلُ الطَّلِبَات؛ [11] بار خدايا، اى آنكه درگاه تو آخرين مقصد حاجات است و تنها در نزد توست كه به خواستها توان رسيد.»
پی‌نوشت
[1]. سوره مائده، آیه 16.
[2]. محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان (ترجمه) (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی: قم، ۱۳۷۸)، ج 5, 400.
[3]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و یکم.
[4]. سوره بقره، آیه 168.
[5]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و یکم.
[6]. صحیفه سجادیه، نیایش هفدهم.
[7]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و یکم.
[8]. سوره مؤمنون، آیه 29.
[9]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و یکم.
[10]. سوره محمد، آیه 38.
[11]. صحیفه سجادیه، نیایش سیزدهم.
کسب رضایت الهی، منوط به این است که بدانیم چه چیزی او را راضی می‌کند. اگر به دنبال رضایت او هستیم باید راه دل را بر شیطان ببندیم. بیایید از او بخواهیم بهترین جا را در بهشت برایمان مهیا کند. مگر نه این است که اوست برآوردنده حاجت‌های نیازمندان.