اسلام انسان را آزاد گذاشته است تا با تحقیق دین خود را انتخاب کند.
شبهه: مذهب شاه‌کار هنر تربیت حیوانات است، زیرا شیوه تربیت کردن و آموزش آن به نحوی است که به آدمی می‌گوید چگونه باید فکر کرد، نه اینکه فکر کردن را به او بیاموزد.
پاسخ: شبهه کننده در این جمله می‌خواهد به مخاطبان خود القا کند دین و مذهب، فکر انسان را بسته می‌کند و به او می‌آموزد تنها در موضوعات خاصی که او می‌گوید فکر کند و به هیچ وجه به نقد خود مذهب و موضوعات دیگر فکر نکند.
اما گویا فراموش کرده است که تعقل و تفکر و اندیشیدن در همه مسائل و حتی در دین و تعمق کردن و فهم عمیق و اجتهاد در دین، از اصول اساسی اسلام بوده و بارها قرآن کریم بر آن تاکید کرده است.
این سخن اگر چه در مورد مسیحیت درست است، اما به هیچ وجه در مورد اسلام صحیح نیست؛ زیرا اساس اسلام که اعتقادات است و اصول دین نیز محسوب می‌شوند، باید از روی تحقیق و پرسش و مطالعه انتخاب شود نه از روی تقلید و بدون سوال و مطالعه. خود قرآن این افتخار را دارد که تقلید کورکورانه را تخطئه کرده و مردم را به فکر کردن و انتخاب ار روی تعقل فرا می‌خواند [انبیاء/52-55] این آیه به این معناست که انسان باید آزاد باشد و فکرش را آزاد بگذارد و در رابطه با رفتار انسان‌ها فکر کند و لو آن شخص پدر او باشد.
اسلام این افتخار را دارد که بزرگان آن یعنی پیامبر اکرم و ائمه اطهار(علیهم‌السلام) و بعد از ایشان علمای طراز اول شیعه، اهل سخن و استدلال و برهان بوده و هرگز مخالفان خود را سرکوب نکرده و با آنان جلسات بحث و مناظره برگزار کرده و با دلیل و برهان بر آنان غلبه کرده‌اند.[1] حتی در تاریخ ثبت شده رهبر منکرین خدا که به دهریون معروف بودند به راحتی خدمت امام صادق(علیه‌السلام) آمده و با حضرت وارد بحث و گفت‌وگو می‌شد و حضرت نیز با آرامی با او سخن می‌گفت و بر او غلیه پیدا می‌کرد.[2] جلسه مناظره امام رضا(علیه‌السلام) با سران کفر و دوگانه پرستی و یهود و نصاری نیز بسیار معروف است و در اکثر کتب روایی شیعه و اهل سنت نقل شده و حضرت توانست در یک جلسه بر همه غلبه کند.[3]
اگر به کتاب شریف کافی نگاه کنیم ملاحظه می‌کنیم که معتبرترین کتاب روایی شیعه با کتاب عقل و جهل شروع می‌شود و در روایات متعددی به تجلیل از عقل و تفکر و جایگاه برتر عالم می‌پردازد که خود نشان از ازرش تعقل و فکر و اندیشدن در اسلام دارد.[4] حتی در روایات معصومین(علیهم‌السلام) تفکر کردن برتر از عبادت معرفی شده که نشان از جایگاه والای تفکر و تعقل در دین دارد، در روایتی امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «ارزش و ثواب یک ساعت فکر کردن، از یک سال عبادت بالاتر است».[5]
_________________________________
[1]. به کتاب «الاحتجاجات» مرحوم طبرسی مراجعه کنید.
[2]. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي، دار الكتب الإسلامية، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق، ج1، ص 74.
[3]. ابن بابويه، محمد بن على، عيون أخبار الرضا عليه السلام، نشر جهان، تهران، چاپ اول، 1378ق، ج1، ص 154.
[4]. کافی، همان، ج1.
[5]. عياشى، محمد بن مسعود، تفسير العيّاشي، المطبعة العلمية، تهران، چاپ اول، 1380 ق، ج2، ص 208.