-باید از خدا بخواهیم طوری گناهان ما را بشوید که همانند روزی که از مادر متولد شدیم زلال و پاک شویم.
وقتی خدا تو را می‌شویَد
اولین مرحله پاکسازی درونی در ماه مبارک رمضان، پاک کردن لکه‌های گناه از کارنامه اعمال است. چه توفیق عظیمی است اینکه خداوند به شکلی لکه‌های گناه کارنامه‌مان را بشوید که مثل روز اول، سفید و زلال شود. می‌گوییم: «اللَّهُمَّ اغْسِلْنِي فِيهِ مِنَ الذُّنُوبِ؛ [1] اى خدا در اين روز مرا از گناهان پاكيزه گردان.» طبق روایات معصومین(علیهم السلام)، برخی از کارها چنین اثری دارند و می‌توانند کارنامه انسان را از همه گناهان بزدایند و او را همانند روزی که از مادر متولد شده، شفاف و پاک کنند. به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.
بعد از تمام شدن مناسک حج
امام صادق(علیه السلام) در مورد مؤمنی که اعمال حج را انجام داده می‌فرمایند: «يُغْفَرُ لِلْمُؤْمِنِ مِنْ شِيعَتِنَا جَمِيعُ مَا عَمِلَ فِي عُمُرِهِ وَ جَمِيعُ مَا يَعْمَلُهُ فِي سَنَةٍ بَعْدَ مَا يَنْصَرِفُ إِلَى أَهْلِهِ مِنْ يَوْمِ يَدْخُلُ إِلَى أَهْلِهِ سَنَةً، وَ يُقَالُ لَهُ بَعْدَ ذَلِكَ: قَدْ غُفِرَ لَكَ وَ طَهُرْتَ مِنَ الدَّنَسِ، فَاسْتَقْبِلْ وَ اسْتَأْنِفِ الْعَمَل؛ [2] هر مؤمنی از شیعیان ما، هنگامی که به سوی خانواده خود بازگشت از روزی که به خانه‌اش رسید تا یک سال، همه گناهانی که در عمرش انجام داده و همه آنچه تا یکسال انجام می‌دهد آمرزیده می‌شود و به او گفته می‌شود: آمرزیده شدی و از هر آلودگی پاک شدی پس عملت را از سر بگیر.»
بیمار و اقامه کننده نماز جمعه
از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند: «أَرْبَعَةٌ يَسْتَأْنِفُونَ الْعَمَلَ الْمَرِيضُ إِذَا بَرَأَ وَ الْمُشْرِكُ إِذَا أَسْلَمَ وَ الْمُنْصَرِفُ مِنَ الْجُمُعَةِ إِيمَاناً وَ احْتِسَاباً وَ الْحَاجُّ إِذَا قَضَى حَجَّهُ؛ [3] چهار نفرند (كه گناهى ندارند و) كار خود را تازه شروع می‌كنند. بيمار، وقتى بهبودى يابد؛ و مشرك، وقتى اسلام پذيرد؛ و حاجى، وقتى از كار حج، فراغت يابد؛ و كسى كه در حالی که قصد قربت دارد، از نماز جمعه بازمىگردد.»
زائر امام حسین علیه السلام
زیارت امام حسین علیه السلام از چنان عظمتی برخوردار است که در روایات متعددی یکی از آثار آن، آمرزیده شدن گناهان شمرده شده است. امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «فَإِذَا انْقَلَبْتَ مِنْ عِنْدِ قَبْرِ الْحُسَيْنِ علیه السلام نَادَاكَ مُنَادٍ لَوْ سَمِعْتَ مَقَالَتَهُ لَأَقَمْتَ عُمُرَكَ عِنْدَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ علیه السلام وَ هُوَ يَقُولُ طُوبَى لَكَ أَيُّهَا الْعَبْدُ قَدْ غَنِمْتَ وَ سَلِمْتَ قَدْ غُفِرَ لَكَ مَا سَلَفَ فَاسْتَأْنِفِ الْعَمَل؛ [4] هنگامى كه از نزد قبر مطهّر حضرت ابا عبد اللَّه الحسين(علیه السلام) برگشتى منادى تو را مىخواند كه اگر صدا و گفتارش را مىشنيدى تمام عمر خود را نزد قبر مطهّر می‌ماندی. منادى مىگويد: اى بنده خوشا به حال تو، همانا غنيمت بردى و سالم برگشتى، تمام گناهان گذشته‌ات پاك گرديد پس از ابتدا عمل نما.»
روزه گرفتن در ماه رجب و شعبان
ماه رجب و ماه شعبان به عنوان مقدمه رسیدن به مهمانی خدا، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند تا جایی که می‌توانیم با استفاده از این دو ماه ارزشمند، قبل از حلول ماه مبارک رمضان از همه گناهان پاک شویم. در مورد روزه گرفتن در ماه رجب از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمودند: «مَنْ صَامَ يَوْمَيْنِ مِنْ رَجَبٍ قِيلَ لَهُ اسْتَأْنِفِ الْعَمَلَ فَقَدْ غُفِرَ لَكَ مَا مَضَى؛ [5] هر كس دو روز از رجب را روزه بدارد به او گويند از ابتدا عمل کن كه خدا گناهان گذشته‌ات را آمرزيد.» در مورد روزه گرفتن در ماه شعبان نیز از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند: « شَعْبَانُ شَهْرِي وَ شَهْرُ رَمَضَانَ شَهْرُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَمَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ شَهْرِي كُنْتُ شَفِيعَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ مَنْ صَامَ يَوْمَيْنِ مِنْ شَهْرِي غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ وَ مَنْ صَامَ ثَلَاثَةَ أَيَّامٍ مِنْ شَهْرِي قِيلَ لَهُ اسْتَأْنِفِ الْعَمَل؛ [6] شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه خداى عز و جل؛ هر كه يك روز از ماه مرا روزه دارد من روز قيامت شفيع او باشم و هر كه دو روز از ماه مرا روزه دارد گناهانش آمرزيده گردد و هر كه سه روز از ماه مرا روزه دارد به او گويند كار خود از سر گير.»
قرض دادن به درمانده
قرآن کریم ارزش قرض دادن به دیگری برای خدا را قرض دادن به خدا می‌داند [7] و جای شگفتی نیست که چنین کاری موجب آمرزیده شدن همه گناهان شود چنانکه از رسول خدا صلّی الله علیه و آله نقل شده که فرمودند: «مَنْ أَقْرَضَ مَلْهُوفاً فَأَحْسَنَ طَلِبَتَهُ اسْتَأْنَفَ الْعَمَل؛ [8] كسى كه به حاجت‌مندى وام بدهد و در مطالبه آن بر او سخت نگيرد، عمل خود از سرگيرد (یعنی تمام گناهان گذشته او از نامه اعمالش پاك مى‌شود.)»
در تعقیب عوامل اصلی گناه
برخی از امیال درونی انسان، نقاط ضعفی هستند که کارشان تولید گناه است و باید برطرف شوند. در غیر این صورت، حتی با آمرزیده شدن تمام گناهان، کارخانه تولید گناه از کار نیفتاده و انسان، خلاصی پیدا نکرده است. پس از خدا می‌خواهیم که عیب‌های درونی‌مان را برطرف کند. می‌گوییم: «وَ طَهِّرْنِي فِيهِ مِنَ الْعُيُوبِ؛ [9] و از هر عيب و نقص پاك ساز.»
ریشه گناه را بکن
قرآن کریم در مورد تعظیم شعائر الهی می‌فرماید: «ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوب؛ [10] اين است [فرايض خدا] و هر كس شعاير خدا را بزرگ دارد در حقيقت، آن [حاكى] از پاكى دلهاست.» در این آیه شریفه، «تقوای دل‌ها» به این مطلب اشاره دارد که تقوا، امری قلبی و درونی است. به عبارت دیگر، ظاهر طاعت و معصیت الهی با هم مشترک هستند به عنوان مثال، کُشتن از روی ظلم که با کشتن از روی قصاص می‌توانند ظاهر یکسانی داشته باشند. [11]اگر کسی به درجه‌ای برسد که همه کارهای او از روی تقوای دل باشد نه اینکه ظاهراً معصیتی را ترک کند یا واجبی را انجام دهد، چنین کسی به تقوای حقیقی دست یافته و ریشه گناهان را کنده است. از این رو از خدا چنین می‌خواهیم: «وَ امْتَحِنْ قَلْبِي فِيهِ بِتَقْوَى الْقُلُوبِ؛ [12] و دلم در آزمايش رتبه دلهاى اهل تقوى بخش.»
از لغزش‌هایم صرف نظر کن
در حرکت به سوی خدا، لغزش‌ها و غفلت‌هایی ممکن است از انسان سر بزند که از خدا می‌خواهیم نسبت به آنها با فضل خود با ما برخورد کند نه با عدلش لذا می‌گوییم: «يَا مُقِيلَ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِين؛ [13] اى پذيرنده عذر لغزشهاى گناهكاران.»
پی‌نوشت
[1]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و سوم ماه رمضان.
[2]. الأصول الستة عشر (موسسه علمی فرهنگی دار الحديث، سازمان چاپ و نشر: قم، ۱۳۸۱)، 195.
[3]. نعمان بن محمد ابن حیون و نعمان بن محمد ابن‌حیون، دعائم الإسلام (موسسة آل البیت (علیهم السلام) لإحیاء التراث: قم، ۱۳۸۳)، ج 1, 179.
[4]. جعفر بن محمد ابن‌قولویه، كامل الزيارات ([بی نا]: نجف اشرف، ۱۳۵۶)، 153.
[5]. محمد بن علی ابن‌بابویه، أمالی شیخ صدوق (کتابچی: تهران، ۱۳۷۶)، 5.
[6]. همان، ص19.
[7]. سوره بقره، آیه 245؛ سوره حدید، آیه 11.
[8]. محمد بن علی ابن‌بابویه، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال (الشريف الرضي: قم، ۱۳۶۴)، 289.
[9]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و سوم ماه رمضان.
[10]. سوره حج، آیه 32.
[11]. محمد حسین طباطبایی، المیزان في تفسیر القرآن (مؤسسة الأعلمي للمطبوعات: بیروت، ۱۳۵۲)، 14, 374.
[12]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و سوم ماه رمضان.
[13]. همان.
در قدم اول باید موفق به آمرزیده شدن گناهان گذشته خود شویم. سپس، عیوبی که به خاطر آنها مرتکب گناه می‌شویم را برطرف کنیم و پس از آن، دلهایمان را از هر چه غیر خداست پاک کنیم. در این مسیر، لغرش‌هایمان را نیز با درخواست از خدا بشوییم.