-دل، خانه‌ای است که برای خدا ساخته شده است و به قواره غیر او نیست.
اهمیت دوستی اولیاء الهی
در ایمان به خدا، همه چیز به خدا بازمی‌گردد. محور حب و بغض ناب دینی نیز خدای متعال است. چنانکه امام صادق(علیه السلام) در تشریح محبت در راه خدا می‌فرمایند: «الْمُحِبُّ فِي اللَّهِ مُحِبُّ اللَّهِ وَ الْمَحْبُوبُ فِي اللَّهِ حَبِيبُ اللَّهِ لِأَنَّهُمَا لَا يَتَحَابَّانِ إِلَّا فِي اللَّهِ؛ [1] محبّ در راه خدا، محبّ خدا است و کسی که در راه خدا محبوب شده است، دوست خداست زیرا این دو(محب در راه خدا و محبوب در راه خدا) دوستى ايشان نيست مگر در راه خدا.» روزى رسول خدا(صلّی الله علیه و آله) از اصحابشان پرسیدند: در ميان دستگيرههاى ايمان كداميك از همه محكم‌تر است؟ گفتند: خدا و پيغمبرش بهتر مىدانند، آنگاه يكى از ايشان گفت: نماز، و ديگرى گفت: زكات، شخصى گفت: روزه، و يكى ديگر از ايشان گفت: حج و عمره، و ديگرى گفت: جهاد، آنگاه پيغمبر خدا(صلى اللَّه عليه و آله) فرمود: همه اينها كه نام برديد، كارهاى با فضيلتى است، ولى پاسخ سؤال من نيست. سپس فرمودند: «أَوْثَقُ عُرَى الْإِيمَانِ الْحُبُّ فِي اللَّهِ وَ الْبُغْضُ فِي اللَّهِ وَ تَوَلِّي أَوْلِيَاءِ اللَّهِ وَ التَّبَرِّي مِنْ أَعْدَاءِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ؛ [2] قوىترين دستگيره ايمان، دوست داشتن براى خدا و دشمن داشتن براى خداست، و دوست داشتن اولياء خدا، و بيزارى جستن از دشمنان خدا!»
در زیارت امیرالمؤمنین(علیه السلام) نیز همین درخواست را داریم و عرض می‌کنیم: «اللَّهُمَّ فَاجْعَلْ نَفْسِي مُطْمَئِنَّةً بِقَدَرِكَ رَاضِيَةً بِقَضَائِكَ مُولَعَةً بِذِكْرِكَ وَ دُعَائِكَ مُحِبَّةً لِصَفْوَةِ أَوْلِيَائِكَ مَحْبُوبَةً فِي أَرْضِكَ وَ سَمَائِك؛ [3] بار خدايا نفس من را به تقديرات خود مطمئن و به قضائت راضى و خشنود و به ياد و خواندنت حريص و نسبت به برگزيدههای از دوستانت محب و علاقهمند قرار بده، و من را در زمين و آسمانت محبوب ديگران نما.» برای محکم شدن پایه‌های ایمان، باید چنین دستگیره محکمی را از خداوند درخواست کنیم و بگوییم: «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي فِيهِ مُحِبّاً لِأَوْلِيَائِكَ وَ مُعَادِياً لِأَعْدَائِكَ؛ [4] اى خدا مرا در اين روز محب دوستانت و دشمن دشمنانت قرار ده.»
وقتی کار، به مسابقه بین محبت‌ها برسد، مؤمنان پیروزند و کفر، هرگز نمی‌تواند دل آنها را از راه خدا به در کند؛ زیرا قرآن کریم می‌فرماید: «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَتَّخِذُ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَنْداداً يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ وَ الَّذينَ آمَنُوا أَشَدُّ حُبًّا لِلَّه؛ [5] و برخى از مردم، در برابر خدا، همانندهايى [براى او] برمىگزينند، و آنها را چون دوستى خدا، دوست مىدارند؛ ولى كسانى كه ايمان آوردهاند، به خدا محبت بيشترى دارند.» و هنگامی که کار به عداوت و دشمنی برسد، عداوت‌هایی که برای خدا و در راه او هستند پیروز و سرفرازند. دوستی در راه خدا چنان فضیلتی دارد که رسول خدا (صلّی الله علیه و آله) می‌فرمایند: «أَفْضَلُ النَّاسِ بَعْدَ النَّبِيِّينَ علیهم السلام فِي الدُّنْيَا وَ الآخرة الْمُحِبُّونَ لِلَّهِ الْمُتَحَابُّونَ فِيه؛ [6] بهترين مردمان بعد از پيغمبران(و اوصياى پيغمبران) در دنيا و آخرت، دوستان خدا هستند و دوستداران بندگان خدا در راه خدا.»
مشتاق هدایت امت
برای رسیدن به تکامل حقیقی خود، به الگوی رفتاری کاملی نیاز داریم. همه پیامبران الهی مبلغان یک دین به نام اسلام هستند چراکه خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلام؛ [7] در حقيقت، دين نزد خدا همان اسلام است.» پیامبران، بهترین الگوهای عملی دین خدا بوده‌اند. از سویی، خاتم پیامبران، آخرین و کامل‌ترین دین را برای بشریت آورد. تمام رفتار و گفتار ایشان مطابق همین دین است. پس رسول خدا(صلّی الله علیه و آله) تا ابد، بهترین الگوی رفتاری برای بشریت خواهد بود. شوق به هدایت امت، در رسول خدا(صلّی الله علیه و آله) موج می‌زد. [8] قرآن کریم از ایشان به عنوان اسوه نیکو نام برده و می‌فرماید: «لَقَدْ كانَ لَكُمْ في رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ يَرْجُوا اللَّهَ وَ الْيَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَكَرَ اللَّهَ كَثيرا؛ [9] قطعاً براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست: براى آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد و خدا را فراوان ياد مىكند.» پیروی از رفتار و گفتار و سیره رسول گرامی اسلام (صلّی الله علیه و آله)، بهترین شاقول برای حرکت در صراط مستقیم است. از خدای متعال، چنین تبعیتی را درخواست کرده و می‌گوییم: «مُسْتَنّاً بِسُنَّةِ خَاتَمِ أَنْبِيَائِكَ؛ [10] و مرا در راه و روش به طريقه و سنت خاتم پيغمبرانت بدار.»
دلی که خدا کوک کرده است
درجات تقوا در افراد مختلف، با یکدیگر تفاوت دارد. بالاترین درجه پاکیزگی از گناه مربوط به پیامبران و معصومین(علیهم السلام) است که حتی دلهای آنها نیز از هر گونه غفلتی در امان هستند. این عصمت و پاکی موهبتی الهی است که به بندگان مخلَص ارزانی می‌شود. در مورد حضرت یوسف(علیه السلام) می‌فرماید: «وَ لَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَ هَمَّ بِها لَوْ لا أَنْ رَأى بُرْهانَ رَبِّهِ كَذلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَ الْفَحْشاءَ إِنَّهُ مِنْ عِبادِنَا الْمُخْلَصين؛ [11] و در حقيقت [آن زن] آهنگ وى كرد، و [يوسف نيز] اگر برهان پروردگارش را نديده بود، آهنگ او مىكرد. چنين [كرديم] تا بدى و زشتكارى را از او بازگردانيم، چرا كه او از بندگان مخلص ما بود.» خداوند چنین افرادی را برای خودش انتخاب می‌کند. برخی را همچون حضرت موسی(علیه السلام) به عنوان هم‌صحبت، برخی را همچون حضرت ابراهیم(علیه السلام) به عنوان دوست صمیمی خود برمی‌گزیند.
اما برخی را نیز مثل حضرت محمد (صلّی الله علیه و آله)، عاشقشان می‌شود و حبیب خود قرار می‌دهد. باید کاری کنیم که خدا، به ما نیز نگاه ویژه‌ای داشته باشد. برای این کار باید دل‌هایمان را برای او نگاه داریم. این فرموده امام صادق (علیه السلام) است که: «الْقَلْبُ حَرَمُ اللَّهِ فَلَا تُسْكِنْ حَرَمَ اللَّهِ غَيْرَ اللَّهِ؛ [12] دل حرم خداوند است، پس در حرم خدا كسى غير از خداوند را جاى ندهيد.» خدا را با چنین هدایتی که مخصوص پیامبران الهی است صدا می‌زنیم و می‌گوییم: «يَا عَاصِمَ قُلُوبِ النَّبِيِّين؛ [13] اى عصمت بخش دلهاى پيغمبران.» به این امید هستیم که دلهای ما را نیز برای خودش نگاه دارد و از پرسه زدن در جای دیگر نگاه دارد.
پی‌نوشت
[1]. امام ششم جعفر بن محمد (ع)، مصباح الشريعة (مؤسسة الأعلمي للمطبوعات: بیروت، ۱۴۰۰)، 194.
[2]. محمد بن علی ابن‌بابویه، معاني الأخبار (جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی: قم، ۱۳۶۱)، 398.
[3]. جعفر بن محمد ابن‌قولویه، كامل الزيارات ([بی نا]: نجف اشرف، ۱۳۵۶)، 40.
[4]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و پنجم ماه رمضان.
[5]. سوره بقره، آیه 165.
[6]. جعفر بن محمد (ع)، مصباح الشريعة، ص194.
[7]. سوره آل‌عمران، آیه 19.
[8]. سوره توبه، آیه 128: لَقَدْ جاءَكُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِكُمْ عَزيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ حَريصٌ عَلَيْكُمْ بِالْمُؤْمِنينَ رَؤُفٌ رَحيم؛ قطعاً، براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است شما در رنج بيفتيد، به [هدايت] شما حريص، و نسبت به مؤمنان، دلسوز مهربان است.
[9]. سوره احزاب، آیه 21.
[10]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و پنجم ماه رمضان.
[11]. سوره یوسف، آیه 24.
[12]. محمد بن محمد شعیری، جامع الأخبار (المطبعة الحيدرية: نجف اشرف، بی‌تا)، 185.
[13]. مفاتیح الجنان، دعای روز بیست و پنجم ماه رمضان.
وقتی دوستان خدا را دوست داری یعنی تو هم یکی از دوستان خدا شده‌ای. راه و روش پیامبر خاتم، آخرین و بهترین نسخه برای تکامل بشریت است. خدا، دلهای پیامبرانش را برای خودش نگاه داشته است. اگر ما نیز برای خدا شویم دلمان از او لبریز می‌شود.